امام‌شناسي از منظر حكمت متعاليه

Imamology from the Viewpoint of Transcendental Theosophy

در مكتب تشيع، امامت يكي از اصول مسلم اعتقادي است. اين اصل در رديف مقام نبوّت جاي دارد. متفكران و انديشمندان زيادي همواره در طول تاريخ تشيع، در قالب مكاتب فلسفي و كلامي به اثبات و تبيين اين اصل پرداخته‌اند. آن‌ها ويژگي‌هاي دارنده اين مقام را به طور مفصل تفسير كرده‌اند. در همين راستا، حكمت متعاليه به عنوان يكي از مكاتب مهم فلسفي در جهان اسلام به تبيين و تحليل شيونات و جايگاه امامت پرداخته است. پيروان اين مكتب كه در راس آن صدرالمتالهين شيرازي است، مباحث مهمي را حول اين محور تفسير كرده‌اند. از جمله اين مسايل مي‌توان به اثبات اصل امامت به عنوان يكي از مباني اعتقادي، عينيت مقام امامت، وجود امام و ضرورت عقلي آن، نص بر امامت، شيوه تعيين و انتصاب وي، بيان مبناي فلسفي اوصاف امام و پيوند اين اوصاف با امام و عدم امكان قطع رشته امامت از روي زمين اشاره كرد. در اين مقاله سعي بر اين است كه در راستاي نظام فلسفي حكمت متعاليه و با تكيه بر آيات قرآن كريم و احاديث ايمه اطهار (ع) به شرح و تبيين موارد ياد شده، پرداخته شود و در همين زمينه، مقايسه‌اي ميان شيوه اثبات امامت از ديدگاه فلاسفه (خصوصاً حكمت متعاليه و مشا )، متكلمان اشعري، معتزلي و شيعه اثني عشري صورت مي‌گيرد

In Shiite school, Imamate is one of the self-evident doctrinal principles, which is on the same level as prophethood. During the history of Shiism, many thinkers and intellectuals have considered this principle in philosophical and theological terms. They have comprehensively elaborated on the characteristics of those, who hold this position. Thus, the transcendental theosophy, as one of the major philosophical schools in the Islamic word, tries to explain and analyze the aspects and the status of Imamate. Mulla Sadra, along with the exponents of this school, has considered many significant issues concerned with Imamate, some of which are as follows: the demonstration of Imamate as one of the doctrinal foundations, the objectivity of the status of Imamate, Imam and the rational necessity of his existence, the method of choosing and ordaining someone as Imam, the philosophical basis of Imamʹs characteristics and their relationship between Imam himself, and the impossibility of not having. In this paper, we try to deal with the above-mentioned issues in terms of transcendental theosophy, Quranic verses, and the traditions of the Infallible Imams (PBUT); and finally we are going to deal with a comparative study of the way Imamate is established with reference to the philosophers, especially those concerned with the transcendental theosophy and Aristotelian philosophy, Asharite and Mutazili theologians, and twelve shiism.