تمثيل گرايي فلسفي و پيوند آن با ادبيّات تمثيلي مولانا در مثنوي

Philosophical Allegorism and its Links to Mowlanaʹʹs Allegorical Literature in Mathnawi

تمثيل‌گرايي فلسفي بر پايه اعتقاد به دوگانگي جهان ناسوت و لاهوت، صدور معقول در محسوس و نزول از وحدت به كثرت استوار است. اين فلسفه كه بر ماهيّت دو بعدي تمثيل - روساخت روايي و ژرف ساخت فكري- مبتني است، ساختاري دو وجهي به حكايت تمثيلي مي‌بخشد كه يكي نقش ممثل به داستاني و ديگري نقش ممثل فلسفي را برعهده دارد. درآثار مولانا- به خصوص مثنوي- نيز پيوند ميان تمثيل‌گرايي فلسفي و ادبيّات تمثيلي را در ساختار داستاني مثنوي مولانا مي‌توان ديد؛ پيوندي كه در ادبيّات غرب در ارتباط بين سمبوليزم غربي و ايده‌آليسم افلاطوني ديده مي‌شود. در اين جستار، ضمن مروري بر ريشه‌هاي تمثيل‌گرايي فلسفي، تجلّي اين فكر در جهان بيني و آثار مولانا مورد نگرش قرار خواهد گرفت و جلوه‌هاي اين پيوند ميان نظام فكري و بيان ادبي در ساختار داستاني مثنوي مولانا مورد بررسي قرار مي‌گيرد، اشكال ساختاري ظهور اين گرايش در قصص مثنوي در سه عنوان تعليق گريزي، مثل گذاري و تفسير تمثيلي، تحليل خواهد شد.

Philosophical Allegoism is based on the belief in the duality of the earthly and spiritual worlds. This philosophy is based on the bi-dimensional nature of allegories: narrative surface structure and intellectual deep structure. It attributes a two-faceted structure to allegorical narration: one facet being narrative, the other philosophical. The link between philosophical allegoism can be seen in the narrative structure of Mathnawi. Such a link can be seen between western symbolism and Platonic idealism in western literature. Having a look at the roots of philosophical allegoism, the present article studies the manifestation of this thought in Mowlanaʹs world view and works. The structural forms of the emergence of this attitude in Mathnawi parables will be analyzed under three titles: suspense avoidance, adage-setting, and allegorical interpretation.