نظري انتقادي بر سبك‌شناسي در ايران

A Critical Look at Stylistics in Iran

سبك، در زبان عربي به معني گداختن و ريختن زر و نقره است و سبيكه پاره نقره گداخته را گويند. در اصطلاح ادبي به معناي طرز خاصّي از نظم و نثر است كه معادل style اروپايي است. Style خود از ستيلوس يوناني ماخوذ است، به معناي آلتي فلزي يا چوبين كه به وسيله آن حروف و كلمات را بر روي الواح مومي، نقش مي‌كرده‌اند. بررسي سبك سخن در ايران، با سبك شناسي بهار آغاز شد. كتاب سه جلدي وي - سبك شناسي يا (سير تطوّر نثر فارسي) - به بررسي آثار نثر فارسي از آغاز تمدّن اسلامي تا عصر حاضر پرداخته است و تقريباً پس از او نيز تمامي كساني كه در اين حوزه فعاليّت نموده‌اند – جز شفيعي كدكني و شميسا و چند تن ديگر از سبك شناسان هم روزگار ما – همان شيوه بهار را در سبك شناسي نظم و نثر دنبال كرده‌اند. سبك شناسي بهار ضمن ارزش‌هاي بسياري كه دارد، به دور از خلل و كاستي نيست. در اين مقاله سعي شده است با نگاهي انتقادي به سبك شناسي در ايران، شيوه‌اي تازه در سبك شناسي ارايه گردد. شيوه‌اي كه در آن با پرهيز از برخورد ذوقي، درصدد است تا راهي علمي براي مطالعات سبك شناختي پيشنهاد نمايد.

The word سبك (style) in Arabic means to melt and forge gold and silver; سبيكه is melted silver. In literature, it refers to special kinds of verse and prose. The origin of the word style is the Greek word stylus, a wooden or metal device to imprint words and letters on wax tablets. Baharʹs book Stylistics was the first work on stylistics in Iran. This three-volume book has reviewed Persian prose works since the dawn of the Islamic civilization up to the present era. All those succeeding him followed his example, except Shafiee Kadkani, Shamisa and some comtemporary scholars. Baharʹs Stylistics, though very valuable, has some shortcomings. Having a critical look at stylistics in Iran, the present article tries to present a new approach to stylistics. With an impartial approach, it tries to propose a scientific approach to stylistics.