حق حبس در نظام حقوقي خانواده در اسلام

 Entailment/lien right in Islamic family law

عقد نكاح منشا آثار فراواني در روابط زوجين است كه پرداخت مهريه از آن جمله است و زوجه مي‌تواند پس از عقد، مهر تعيين شده را (در صورتي كه حال باشد) مطالبه نمايد. اگر زوج حاضر نشود مهر وي را تسليم نمايد، مطابق ماده 1085 ق .م. زوجه حق دارد از تمكين خودداري كند تا مهريه را وصول نمايد. از اين حق زوجه در ادبيات فقهي و حقوقي به حق حبس ياد مي‌شود. در مورد حق حبس، مباحث گوناگوني مطرح است و ابهاماتي در مورد تطابق مواد قانون مدني با برخي مباني فقهي وجود دارد .از اين رو، مقاله حاضر بر آن است با بررسي مباني فقهي، به پرسش‌هاي مهمي كه در زمينه شرايط حق حبس، رابطه تقابلي آن، قلمرو حق حبس و مسقطات آن وجود دارد، پاسخ دهد و خلاهاي قانوني را تبيين نمايد. نتايج اين مقاله با استناد به آرا فقها و حقوق‌دانان چنين است: حق حبس علاوه بر اجماع فقها در نكاح كه يك عقد معاوضي يا شبه معاوضي است، مستند بر سه نظريه عمده مي‌باشد: 1ـ طرفين عقد نكاح (زوجين ) هر دو حق حبس دارند (اين نظر مشهور فقها است)، 2ـ هيچ يك از زوجين حق حبس ندارند. 3ـ حق حبس فقط براي زوجه مستقر مي‌شود. به نظر مي‌رسد علي‌رغم انتقادهاي بعضي از حقوق‌دانان و فقها در مورد سكوت قانون راجع به حق حبس زوج، با عنايت به مبناي شبه معاوضي بودن عقد نكاح مي‌توان حق حبس زوجه را يك قاعده استثنايي دانست كه در جهت حمايت از حقوق زن پيش‌بيني شده است و نبايد زوج در اين مورد با زوجه مقايسه گردد. اعسار و عدم اعسار زوج نقشي در استفاده از حق حبس ندارد.

Women are assigned many rights and after marriage contract and paying dowry is one of them. After marriage she can claim her dowry before intimacy (if it is on demand). According to article 1185, if the husband is unwilling to pay she can exercise her right and not respond to her husbandʹs demand. In theological and legal context it is known as the right of lien/entailment right, but still there exist a great number of unresolved questions, and it remain a controversial issue. It is worthy to note that it has been disputed from legal jurisprudential stand point. This article also attempts to clarify the questions regarding the mutual relation of spouses and the conditions which nullify this right, and it illustrates clearly itʹs legal inadequacy with reference to legal and jurisprudential scholarʹs stand point. In view of theologians, marriage contract is a mutual contract (Aghde-Moavezi) or of quasi mutual contract ( shebhe Moavezi) which is based on three theories: 1.Both parties, husband and wife have the entailment right. 2. Neither has the above mentioned right. 3. Only the wife is entitle to entailment right. In spite of all criticism by some jurists and theologians on the entailment right which is absent is legal context, it is an exception to the law in order to support the womanʹs right so that women should not be compared with men. Solvency and insolvency of a husband has no affect on the implementation of entailment right and still he has to pay her legitimate right.