مقايسه تاثير تقويت كننده‌هاي پته‌اي و اجتماعي بر پيشرفت تحصيلي در درس علوم تجربي دانش‌آموزان دختر كم‌توان ذهني

The effectiveness of token economy and social reinforcements on the

مقدمه: مطالعات گسترده‌اي در مورد اثربخشي تقويت كننده‌ها بر تغيير رفتار دانش‌آموزان انجام شده است. اما درباره ميزان اثر بخشي تقويت كننده‌هاي پته‌اي بر پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان كم‌توان ذهني تحقيق‌‌هاي كمي وجود دارد. با توجه به اين كه استفاده از تقويت كننده‌ها باعث علاقه و انگيزه دانش‌آموزان به يادگيري مي‌شود، لزوم برنامه‌ريزي در اجرا و نحوه به كارگيري آن‌ها اهميت ويژه‌اي دارد. هدف از پژوهش حاضر، مقايسه تاثير تقويت كننده‌هاي پته‌اي و اجتماعي بر پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان دختر كم‌توان ذهني در درس علوم تجربي بود. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر، يك مطالعه آزمايشي با طرح پيش آزمون- پس آزمون و گروه شاهد بود. 45 دانش‌آموز دختر پايه سوم راهنمايي كم‌توان ذهني در اين پژوهش شركت داشتند كه به روش خوشه‌اي چند مرحله‌اي از مدارس استثنايي شهرستان‌هاي تهران انتخاب شدند. اين دانش‌آموزان به صورت تصادفي به سه گروه 15 نفري تقسيم شدند (دو گروه آزمايش و يك گروه شاهد). براي ارزيابي ميزان هوش گروه‌هاي مورد مطالعه از Wechslerʹs subtestsو براي ارزيابي ميزان پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان از Teacher made test در درس علوم تجربي استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوري شده با استفاده از تحليل واريانس يك طرفه و آزمون تعقيبي Scheffe، در نرم‌افزار SPSS تحليل شد. يافته‌ها: ميانگين پس آزمون گروه‌هاي تقويت پته‌اي 5/17 (87/0 = SD)، تقويت اجتماعي 48/14 (13/1 = SD) و شاهد 23/13 (23/1 = SD) بود. اختلاف ميانگين پيشرفت تحصيلي بين گروه‌هاي مورد مطالعه معني‌دار بود [001/0 > P، 03/57 = (42، 2)F]. آزمون تعقيبي Scheffe نشان داد كه اختلاف ميانگين گروه تقويت پته‌اي به طور معني‌داري بيشتر از گروه تقويت اجتماعي (001/0 > P) و گروه شاهد (001/0 > P) است. همچنين اختلاف ميانگين گروه تقويت اجتماعي به طور معني‌داري بيشتر از گروه شاهد بود (04/0 > P). نتيجه‎گيري: با توجه به مطالعه حاضر، تقويت كننده‌هاي پته‌اي در مقايسه با تقويت كننده‌هاي اجتماعي و گروه شاهد در پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان دختر كم‌توان ذهني كارايي بيشتري داشتند. همچنين اثربخشي تقويت كننده‌هاي اجتماعي در پيشرفت تحصيلي اين دانش‌آموزان بيشتر از گروه شاهد بود. بنابراين تقويت كننده‌هاي پته‌اي يكي از بهترين برنامه‌هاي تقويتي براي دانش‌آموزان كم‌توان ذهني مي‌باشد.

Introduction: Although there is now a large body of data demonstrating the effectiveness of reinforcements in behavior modification, there have been few studies on the effectiveness of token economy and social reinforcements for academic achievement in female students with intellectual disabilities. Since these kinds of reinforcements can lead to enhanced interest and motive for learning, planning for their implementation is of particular importance. The aim of this study was to compare the effect of token economy and social reinforcements on the academic achievement of students with intellectual disabilities. Materials and Methods: The present research was an experimental study (pre-test, post-test and control group). Participants in this study were 45 girls with intellectual disabilities attending 9th grade of special education. This sample was recruited by multi-stage cluster method from special education schools of Tehran Province. Participants were divided into three groups (two experimental groups and a control group) each of which was consisted of 15 students. The Wechsler test of intelligence and a teacher-made test were respectively used for matching the groups in terms of IQ and for measuring the academic achievement of subjects in Science lessons. The obtained data were statistically analyzed by one-way ANOVA and Post-Hoc Scheffe using SPSS software. Results: The post-test mean score for token economy, social reinforcement and control groups were respectively as follows: 17.5 (SD = 0.87), 14.48 (SD = 1.13), 13.23 (SD = 1.23). There was a significant difference between mean achievements scores of these three groups (F (2, 42) = 57.03, P < 0.001). Post-Hoc Scheffe showed that mean difference of scores in token economy group was greater than both of social reinforcement’s (P < 0.001) and control’s mean scores (P < 0.001). It also showed that mean difference of scores in social reinforcement group was significantly greater than those of control group (P < 0.04). Conclusion: Token economy reinforcements are more effective than social and control reinforcements on the academic achievement of female students with intellectual disabilities. Social reinforcement for academic achievement was more effective than providing no reinforcement in these students. Therefore, token economy reinforcement is one of the best programs for academic achievement in students with intellectual disabilities. Keywords: Intellectual disability, Token economy reinforcement, Social reinforcement, Academic achievement