بررسي نحوه اسناد گزاره‌هاي ديني و نقش آن در تعارض علم و دين(با رويكرد به ديدگاه امام محمد غزّالي)

A Study About manner of attribution of Religious statements and Its Role in Conflict between Science and Religion (According to Al-Ghazālī view)

تعارض علم و دين از چالش‌هاي اساسي فرا روي عالمان ديني از گذشته تاكنون بوده و هست. آنان همواره در پي تبيين سازش ميان اين دو مقوله بوده‌اند. از جمله امام محمد غزالي تلاش‌هاي فراواني در اين زمينه انجام داده و از تاويل، در جهت حل تعارض علم و دين بهره برده است. در مقاله حاضر، نخست به راهكارهاي عمده در مساله تعارض علم و دين اشاره شده و پس از آن ديدگاه غزالي در اين خصوص، تبيين گرديده و در ادامه به نگرش نويني كه برگرفته از راي غزالي است، اشاره مي‌شود. اين رويكرد، راه رهايي از مشكل تعارض علم و دين را در تصحيح نگرش ما به گزاره‌هاي علمي و ديني مي‌داند. طبق اين نظر گزاره‌هاي علمي، گزاره‌هايي ظني هستند، نه قطعي. و معرفت حاصله از گزاره‌هاي ديني نيز غالبا معرفتي ظني بوده، نه يقيني، از اين رو، دليلي بر ترجيح يكي از اين دو گزاره بر ديگري وجود ندارد و بايد تعارض را به حال خود واگذاشت و از اين طريق، هيچ چالشي براي دين به‌وجود نمي‌آيد، زيرا فهم ما از گزاره‌هاي ديني، فهمي ظني است و اسناد معناي درك شده، به شارع، اسنادي ظني مي‌باشد. بنابراين گزاره هاي علمي ولو قطعي باشند، توانايي ابطال و تكذيب گزاره‌هاي ديني را نخواهند داشت، زيرا نهايتا تعارض علوم بشري با نوعي فهم از دين است كه انتساب قطعي به دين و شارع ندارد

The Conflict between "Science" and "religion" had been, from the past up to now, one of the basic challenges among religious scholars. They have always sought to find a consistent explanation for these two concepts. Among them, Ghaz?l?, made many efforts and has taken advantage of “hermeneutic” to remove this Conflict. In the present article at first, major solutions to the issue have been pointed out, and then Ghaz?l?’s viewpoint towards this case is explained. At the end, Ghaz?l?’s new opinion is mentioned. In this new point of view, he regards the solution of this conflict in correcting our views towards scientific and religious proposition. According to this theory, the scientific statements are hypothetical propositions, rather than certain ones. so resultant knowledge from religious statements are mostly hypothetical knowledge. Therefore, there is no reason to prefer one of these statements to other, and we should leave the conflict as it is, and thereby, the religion doesn’t confront any challenges; because our understanding from religious proposition is a hypothetical understanding, and ascribing this conception to the divine legislator is a presumptive attribution. So the scientific statements, even if they are certain, cannot manage to disprove and falsify the religious propositions, because the Conflict of human sciences is at most, with just a kind of understanding of religion that cannot be decisively attributed to the religion and divine legislator.