بررسي تحليلي ساختار قدرت سياسي ـ اجتماعي در ايل بختياري

An analytic survey of the socio-political structure of power within a tribal formation: the case of Bakhtiaris (From Qajar period to the Islamic revolution)

ايل بختياري يكي از ايل‌هاي مهم و مقتدر جنوب ايران بوده است كه در طول تاريخ خود، فراز و فرود بسياري داشته و نقش بسزايي در تاريخ ايران و تحولات اين كشور ايفا كرده است. ساختار اجتماعي ـ سياسي بختياري‌ها از الگوي خاصي پيروي و در طول تاريخ تغيير كرده است. قدرت در بختياري، برخلاف جوامع عشايري ديگر، از سطوح و لايه‌هاي گوناگوني تشكيل شده بود. ساختار تيره‌اي بختياري، كه از كوچك‌ترين جز يعني خانواده يا بّهون (سياه چادر) تا بزرگ‌ترين آن يعني شاخه (لنگ) را دربرمي‌گرفت، خودبه‌خود باعث تفرق و پراكندگي قدرت مي‌شد. هنگامي كه همه اين اجزا با يكديگر متحد و يكپارچه مي‌شدند، ايل يا اتحاديه ايلي را تشكيل مي‌دادند. در گذشته خان‌ها در راس ساختار سياسي و كلانتران و كدخدايان و ريش‌سفيدان به‌ترتيب بعد از آن‌ها قرار داشتند، اما با قدرت‌گرفتن دولت مركزي و گسترش پاسگاه‌هاي نظامي به‌تدريج از قدرت خان‌ها كاسته و ساختار سياسي بختياري‌ها تغيير كرد، به‌طوري كه امروز خان‌ها در ساختار قدرت بختياري‌ها جايگاهي ندارند. اين‌كه ساختار قدرت سياسي و اجتماعي در گذشته جامعه بختياري چگونه بوده و در طول زمان چه تغييراتي داشته و عوامل اين تغييرات چه بوده مسايلي است كه در اين مقاله بررسي مي‌شود؛ و هدف از اين پژوهش «بررسي تحليلي ساختار قدرت در ايل بختياري»، از قاجاريه تا انقلاب اسلامي، است. مقاله حاضر با روشي توصيفي و تحليلي بر پايه منابع كتاب‌خانه‌اي در صدد پاسخ‌گويي به اين مسايل است و پس از ارزيابي داده‌هاي تاريخي و تجزيه و تحليل آن‌ها، به سازماندهي و استنتاج آن پرداخته است.