نگرشي بر نقش صنيع‌الدوله در نوسازي صنايع

Sanī’ al-dawlah’s role in the renovation of industry and establishment of parliamentary system: A critical reevaluation

در عصر ناصري، گسترش روابط با غرب نه‌تنها راهي براي ورود افكار و فنّاوري‌هاي تازه به ايران گشود، كه فرايند چالش‌هاي سياسي ـ اقتصادي اين دوره در انقلاب مشروطه نمود ‌يافت. در اين ميان، گذشته از تلاش روشن‌فكران غير‌حكومتي در اصلاح ساختار سياسي، در طيف حكومتي نيز ضرورت اصلاحات دل‌مشغولي گروهي از دولت‌مردان به‌شمار مي‌رفت. بر اين اساس، نقش مرتضي‌قلي ‌خان صنيع‌الدوله از دو رويكرد اهميت داشت: وجاهت فرهنگي - سياسي خاندان هدايت و از ديگر سو آشنايي با ساختارهاي جديد غرب در عرصه‌هاي صنعتي و فكري. از اين‌رو، چنانچه در عصر ناصري و تا پيش از وقايع مشروطيت، صنيع‌الدوله به بازسازي صنايع يا نمودي از اصلاحات توجه كرد، در حوادث آتي نيز با همياري طيف اعتدالي مجلس، نقش شايان توجهي در استقرار نظام پارلماني داشت.