زمينه‏هاي پيدايش دولت مقتدر (1285-1302ه.ش)

A survey on the genesis of a powerful state (1285-1302A.H.S.)

انقلاب مشروطه‏ي ايران تحولي ژرف در اوضاع سياسي و اجتماعي به‏وجود آورد. يكي از آرمان‌هاي مشروطه‌خواهان همانا كسب اقتدار سياسي بود؛ به‏طوري‏كه بحث اقتدار ملي از همان آغاز در ميان ايشان مطرح گرديد. اما ناكامي‌هاي انقلاب مشروطه در عرصه‌هاي سياسي و اجتماعي، نه تنها اقتداري ايجاد ننمود، بلكه نابساماني‏ها بيش‏تر گرديد. بروز جنگ جهاني اول بر نابساماني‏هاي پيشين افزود. اگرچه وثوق‌الدوله تا حدودي توانست در سال‌هاي 1297 تا 1298 ه.ش، دولتي نسبتاً مقتدر ايجاد نمايد، اما آشكار شدن قرارداد 1919م، دولت وي را به عرصه‏ي نيستي كشانيد. كودتاي 1299ه.ش، عرصه‏ي ديگري از تلاش به منظور ايجاد دولتي مقتدر بود. اگرچه رضا خان وزير جنگ‌ دولت‌هاي سال‌هاي 1300-1302ه.ش، ارتشي مقتدر ايجاد نكرد، اما خود يگانه عامل فقدان اقتدار كابينه‌هاي ياد شده گرديد. سرانجام، تشكيل دولت از سوي رضاخان باعث هماهنگي اقتدار نظامي و اقتدار سياسي و زمينه‌ساز پيدايش دولت مقتدر گرديد. مقاله‏ي حاضر برآن است تا ضمن بررسي مساعي دولت‌هاي عصر مشروطه در راستاي كسب اقتدار سياسي، به آسيب‌شناسي و موانع ايجاد دولت مقتدر بپردازد.

The Iranian constitutional revolution caused profound transformation in political and social situations. One of the ideals of constitutionalists was gaining political power, so that the discussion regarding strong government was raised from the beginning among them. However, constitutional revolution failures in political and social fields increased instabilities instead of strengthening power. Incidence of the frist world war aggravated the instabilities. Although Vosough-ud-Doule could partly develop a powerful state from 1294 to 1298 A.‏H.‏S, the state devastated him with unveiling of 1919 Agreement.‏ 1299 coup dʹetat was another attempt in creating a powerful state. Reza Khan was war secretary of Sayyed Zia-ud-Din Tabatabaei, Qavam-u-Saltaneh, Moshir-ud-doule, Qavam-ul-Saltaneh, Mostofi- ul-Mamalek and Moshir-ud-doule, however, establishing state by Reza Khan provided coordination between military and political authorities.