بازسازي مسكن روستايي پس از سانحه؛ آسيب شناسي- رهنموده

Post Disaster Reconstruction in Rural Areas; Pathology- Guidelines

همزمان با وقوع حوادث و سوانح گوناگون در مناطق شهري و روستايي كشور تلاشهاي زيادي در چند دهه اخير از سوي مسيولين و مديران در جهت بازسازي و مقاوم سازي اين مساكن انجام گرديده است. در اين بين فارغ از كيفيت اين تلاشها كه خود فرصت و مجالي ديگر مي طلبد، از موضوع مساكن روستايي كمتر صحبت به ميان آمده است. متاسفانه به طور كلي با مسايل روستايي برخورد بنيادي و عميقي نميشود و موضوعات مختلف مربوط به آن بسيار سطحي و ابتدايي در نظر گرفته ميشوند. نكتهاي كه در بررسي روند بازسازي مساكن روستايي پس از سانحه مشاهده ميگردد اين است كه متاسفانه به اصول و معيارهاي معماري بومي و سنتي و نيازهاي كالبدي منتج از ويژگيهاي فرهنگي، اجتماعي، معيشتي و اقتصادي مردم آن روستا توجه كافي نشده است و مساكن ساخته شده از نيازهاي زندگي روزمره روستانشينان فاصله گرفته اند. چنانكه بايد در نظر داشت كه زندگي روستايي و به تناسب، بستر كالبدي آن، نظام پيچيدهاي است كه حتي در روستاهاي نزديك به هم ممكن است تفاوتهاي بسياري داشته باشد. به اين ترتيب بايد به اين سطح از آگاهي برسيم كه تنها با شناخت صحيح و كامل از مسايل روستايي و پيچيدگي هاي ناشي از به همپيوستگي نظامهاي اجتماعي، اقتصادي، معيشتي، محيطي و كالبدي در يك مجموعه كامل است كه ميتوان به برنامه ريزي فيزيكي يك روستا و واحدهاي سكونتي آن پرداخت. براي قرنها، ايران صحنه وقوع سوانح طبيعي (زلزله، سيل، زمين لغزه و ...) بوده است. در اين ميان، زلزل ه متداولترين و مخربترين سانحه طبيعي است كه به اين كشور ضربه ميزند. از سوي ديگر سكونتگاه هاي روستايي به عنوان نطفه اصلي نظام سكونتگاهي كشور، بخش قابل توجهي از مراكز سكونتگاهي را تشكيل ميدهند و بدليل محدوديت هاي اقتصاد ي، شرايط آب و هوايي، كمبود برخي مصالح و عدم توجه به مسايل فني، در برابر حوادث به ويژه زلزله آسيب پذيرتر ميباشند. با توجه به موارد مذكور، نگرشي همه جانبه براي شناخت اين سكونتگاههاي انساني ضروري است تا در شرايط وقوع بحران و سانحه و پس از آن بتوان شرايطي را فراهم نمود كه پاسخگوي نيازهاي زندگي روستانشينان باشد. به اين ترتيب، در اين نوشتار ابتدا به شناخت عوامل موثر بر شكل گيري سكونتگاههاي روستايي پرداخته ميشود تا عوامل مادي و معنوي مهم در به وجود آمدن شكل كلي الگوي مسكن تعيين شود، سپس ضمن شناخت عوامل متاثر از وقوع سانحه، رهنمودهايي براي پروژه هاي بازسازي پس از سانحه با در نظر گرفتن عوامل تاثيرگذار پيشنهاد ميگردد. تحليل موضوع فوق در اين نوشتار بيانگر اين موضوع ميباشد كه توجه به معماري بومي و سنتي هر منطقه و حتي هر روستا ضمن بررسي و در نظر گرفتن عوامل موثر بر شكل گيري كالبد سكونتگاه هاي روستايي ميتواند منجر به خلق فضايي با كيفيت و متناسب با نيازهاي زندگي روستانشينان در چارچوب عوامل فوق گردد.