بررسي اقتصادي اثر تناوب هاي مختلف بر افزايش توليد و سودآوري مزارع ديم استان زنجان

Economical Survey of Crop rotation effect on profitability improvement and product in rain-fed farm of Zanjan province

در اين تحقيق به منظور دستيابي به يك تناوب زراعي مناسب براي محصول گندم و افزايش سودآوري توليد در مزارع ديم، آزمايشي با 7 تيمار و 4 تكرار در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در دو فاز جداگانه از سال زراعي 79-1378 به مدت 5 سال زراعي به اجرا ‌درآمد. در سال نخست در فاز اول، در قطعه زميني كه سال قبل به كشت گندم اختصاص يافته بود تناوب هاي گندم، آيش، نخود، گلرنگ، مالچ كاه و كلش، ‌عدس و آفتابگردان در شرايط ديم اعمال گرديد. در فاز دوم، كشت يكنواخت گندم ديم به منظور اعمال تناوب هاي فوق در سال بعد صورت گرفت و اين روش تا سال آخر آزمايش ادامه يافت. به طوري كه محل كاشت محصولات در تناوب و كشت يكنواخت گندم ديم به صورت يك سال در ميان جايگزين يكديگر شدند. ارزيابي اقتصادي تيمارها به روش تحليل منفعت-هزينه نهايي(Marginal Benefit-Cost Analysis) نشان داد كه تيمار نخود-گندم با ايجاد درآمد كل به ميزان 3508910 ريال در هكتار و سود خالص به مقدار 2201520 ريال در هكتار در مقابل 1307390 ريال در هكتار هزينه كل، سودآورترين تيمار بوده و تيمارهاي گلرنگ-گندم و گندم-گندم به ترتيب در اولويت هاي دوم و سوم قرار گرفته‌اند. بنابراين به زارعين مزارع ديم در استان زنجان و مناطق مشابه پيشنهاد مي‌گردد كه به جاي آيش‌ گذاشتن اراضي ديم خود تناوب هاي نخود-گندم، گلرنگ-گندم و حتي گندم-گندم را بكار بگيرند.

In this research an experiment was carried out in order to obtain a suitable crop rotation for wheat and profitability improvement in rain-fed farms. The experiment included 7 treatments and 4 replicates based on Randomized Completely Block Design which was conducted in two different phases for 5 crop years starting from 1999-2000. In the first year and first phase, in the land that was under wheat cultivation in the last year, the following treatments were studied in the rain-fed station: wheat, fallow, chickpea, safflower, straw, lentil and sunflower. In the second phase, uniform cultivation of rain-fed wheat was used for performing the aforementioned treatments and continued until the last year of the experiment. So that locations of rotated crops were substituted for uniform rain-fed wheat cultivation every other year. Economic evaluation of the treatments using Marginal Benefit-Cost Analysis showed that chickpea-wheat treatment by producing total revenue and net profit respectively as mush as 3508910 and 2201520 Rials per hectare vs. total cost of 1307390 Rials per hectare is the most profitable treatment whereas safflower-wheat and wheat–wheat rotations are the second and the third priority, respectively. Therefore, it is recommended that farmers avoid from fallowing the land and utilize the rotations chickpea-wheat, safflower-wheat and even wheat-wheat rotation in their rain-fed farms, instead.