بررسي و مطالعه برج – مقبره هاي قرن 8 و 9 ه.ق در مازندران نمونه موردي: معرفي مقبره شمس آل رسول آمل

Analysis of Tower-Burial Sites during 8th and 9th Centuries (AH) inMazandaran Province.

موضوع پيش رو در واقع عنوان پروهش ميداني بوده است كه در حدود يك دهه گذشته، بيش از 30 مقبره در استان مازندران را مورد بررسي قرار داده و هدف اصلي آن، علاوه بر مطالعات تطبيقي، رسيدن به مباني نظري مناسب براي حفاظت و مرمت مقابر مازندران بوده است. نگارنده پس از بررسي، برداشت و مستندسازي اين آثار به نكات قابل توجهي رسيده است كه مي تواند در حفاظت و مرمت اين آثار راهگشا بوده كه به عنوان راهكار در اين گزارش آمده است. اين بناها در گستره جغرافيايي غرب تا شرق مازندران و درحوزههاي اقليمي كوهستاني، جنگلي و جلگهاي قراردارند و به بخشي از تاريخ سياسي و مذهبي منطقه به ويژه قرن 8 و 9 هجري قمري اشاره دارند كه در اسناد مختلف به صورت كلي نام و نشاني از آنها برده شده است. بسياري از اين آرامگاهها، مدفن و مشهد امامزادگان هستند. اهالي منطقه علاوه بر مقابر امامزادگان و سادات مرعشي، آرامگاههاي بسياري براي نياكان خويش ساختند كه برخي از آنها تاكنون برجاي ماندهاست. با آمدن صفويان و رشد مذهب تشيع، معماري تدفيني ايران به مقامهاي مذهبي اختصاص يافت و ساخت مقابر فرمانروايان جاي خود را به ساخت مقابر مذهبي و مقدس داد. قجرها در اين زمينه به بازسازي، مرمت و توسعه برخي مقابر و آرامگاهها در مازندران پرداختند و الحاق معروف مستطيل شكل1 را به مقابر قرن 8 و 9 هجري قمري اضافه نمودند و در سالهاي پس از قاجار (دوران پهلوي) مرمت و توسعه مقابر و آرامگاهها در اين منطقه بدون معماري خاصي ادامه يافت. بنايي مانند مقبره شمس آل رسول آمل نمونه برجستهاي از صدها مورد مقبره شناخته شده در اين مناطق است. اين بنا در اراضي گنبدبن آمل2 قرار گرفته و بسان ساير مقابر منطقه در اثر عوامل اقليمي و انساني دچار آسيبهاي فراواني شده و تحت حفاظت و مرمت قرار گرفته است. رسيدن به مباني نظري واحد براي رسيدن به تعادل پويا در اين نوع مقابر، بخشي از نتايج مورد اشاره در اين مقاله است.