بررسي سيتوژنتيكي برخي از گونه هاي جنس اسپرس در ايران

Cytogenetical survey of some Iranian Onobrychis species

سابقه و هدف: در ايران جنس اسپرس ((Onobrychis داراي 63 گونه يك ساله و چند ساله مي باشد كه در مناطق مختلف آب و هوايي پراكنش يافته ­اند. تعدادي از گونه­ هاي اين جنس داراي ارزش علوفه­ اي بوده و در كنترل فرسايش و يا به عنوان گياهان جلب كننده زنبور عسل مورد استفاده قرار مي­ گيرند. اين گونه ­ها تنوع ژنتيكي بالايي داشته و به عنوان يك ذخيره ژنتيكي غني و ارزشمند مي ­توان از آن ها براي اصلاح گونه­ هاي زراعي استفاده كرد. در پژوهش حاضر با شمارش و اندازهگيري كروموزمهاي مرحله متافازي ميتوز نه گونه اسپرس كه بسياري از آن ها انحصاري ايران مي باشند، كاريوتيپ و تقارن گونه ها بررسي مي شود. مواد و روش ها: نه گونه از جنس (اسپرس)، از مناطق طبيعي كشور جمعآوري شد و با استفاده از سلول هاي مريستم انتهايي ريشه آن ها، تعداد و ابعاد كروموزمها در مرحله ميتوز اندازهگيري و فرمول كاريوتيپي هر گونه تعيين گرديد. يافته ها: تعداد كروموزوم پايه در گونه ها بين 7=x و 8=x متغير و تيپ كروموزوم ها نيز از نوع متاسنتريك تا ساب متاسنتريك بود. از نظر ميانگين طول ژنوم، بيشترين مقدار طول ژنوم متعلق به گونه O. scrobiculata(26/24) و كمترين ميانگين طول ژنوم به گونه O. lunata (76/14) تعلق دارد. گونه O. heliocarpa با فرمول كاريوتيپي 16m از بيشترين درصد شكل كلي (856/44 ) و كمترين مقدار شاخص نامتقارن بودن درون كروموزومي (218/0) برخوردار بود و نيز گونه O. oxyptera با فرمول كاريوتيپي 14sm+2m داراي كمترين درصد شكل كلي (552/32) و بيشترين شاخص عدم تقارن درون كروموزومي (489/0) بود. در ميان گونه هاي مورد بررسي گونه هاي O.heliocarp وO. lunata بر خلاف ساير گونه ها كه در كلاس B استيبنز بودند در كلاس A قرار گرفتند و داراي كاريوتيپ هاي متقارن تر مي باشند كه نشان دهنده ابتدايي تر بودن اين دو گونه مي باشد. گونه O. oxyptera در كلاس 3B قرار گرفته و كاريوتيپ آن به سوي نامتقارني و پيشرفته بودن ميل مي كند. در تجزيه خوشه اي به روش Ward بر اساس صفات كاريوتيپي گونه هاي مورد مطالعه در دو گروه مجزا قرار گرفتند. كمترين فاصله بين گونه هاي O. buhseana و O. atropatanaو بيشترين فاصله بين گونه هاي O. oxyptera O. heliocarpa مشاهده شد. نتيجه گيري: نتايج حاصل از اين تجزيه جهت رده بندي گونه ها و انتخاب گونه هاي نزديك به يكديگر براي انجام تلاقي بين گونه اي استفاده مي شود.

Aim and background.Sainfoin (Onobrychis) in Iran with 63 annual and perennial species that are distributed in different climatic regions of distribution. Some species of this genus are used for value of forage and erosion control and plants to attract visitors as honeybees. These species have high genetic diversity and can be used as valuable genetic resources in breeding of cultivated species. Materials and Methods. Nine species of of sainfoin were collected from natural habitats across Iran. Number and size of chromosomes as well as karyotypic formula of the populations were measured and studied using their root tip meristemes. Results.The basic chromosome number varied between x=7 and x=8 and their chromosomal type was metacentric and sub-metacentric. According to average genoms length, the highest was for O. scrobiculata (24.26) and the lowest belongs to O. lunata (14.76). According to Stebbinsʹ classification, O. heliocarpa and O. lunata are classified as symmetric class of A and others as B. O. heliocarpa with 16m formula had the most total form percentage (44.856) and lowest intra chromosal asymmetrical and O. oxyptera with 2m+ 14sm had lowest TF% (32.552) and the most asymmetrical karyotype. Dendrogram results from cluster analysis (Ward) based on the karyptipic parameters species were classified in to two classes. The highest distance was obtained between O. oxyptera and O. heliocarpa and the lowest metric distance value was obtained between O. buhseana and O. atropatana. Conclusion. The results of this analysis for species classification and selection of species were close to each other as to perform crosses between species Key words. Cluster analysis, Karyotype, Onobrychis.