كاربرد منطق در تحليل گزاره‌هاي اخلاق پزشكي

Application of logic in analyzing medical ethics premises

زمينه: منطق، علم و ابزاري از نوع قاعده و قانون است و هدفش بازداشتن فكر از انحراف و گمراهي است. ارزش و اعتبار نتايج حاصل از فعاليت‌هاي فكري و علمي را مي‌توان به كمك دستورها منطق تعيين كرد. اخلاق پزشكي به عنوان علمي كه آميزه‌اي از علوم انساني و علوم تجربي است به اين ابزارِ كارآمد نيازمند است تا بتواند محكم و استوار به ارايه‌ي تعاريف و استدلالات درست و منطقي بپردازد و از خطا‌هاي ناخواسته و نادانسته‌اي كه گاه عوارض جبران ناپذيري دارند مصون بماند. در اين مقاله تلاش شده است تا مخاطبان محترم از طريق آشنايي با علم منطق و شناخت مصاديق آن در اخلاق پزشكي، پيوند و ارتباط اين دو مقوله با يكديگر را ملاحظه نمايند. روش مطالعه: در اين مطالعه‌ي انطباقي تلاش شده است تا با مرورِ اجمالي بعضي از مهم‌ترين مواد سازنده‌ي منطق (مانند مباحثِ الفاظ، كليِ منطقي، قضايا، احكام، صناعات خمس، حجّت و استدلال)، نمونه‌هايي از مصاديق اخلاق پزشكيِ مرتبط با هر مبحث نيز آورده شود. يافته‌ها: ردپاي منطق در بيشتر مباحث اخلاق پزشكي به صورت پنهان يا آشكار قابل جستجو و شناسايي است. اساسي‌ترين هدف مقالهيي حاضر شناساندنِ كاربرد و جايگاه حرفه‌اي علم منطق در اخلاق پزشكي بوده است؛ در اين زمينه مي‌توان ادعا كرد كه شناختن مجهولات و به كار گرفتن معلومات در اخلاق پزشكي در سايهيي علم منطق، اطمينان‌بخش، همه‌پذير و مصون از اشتباه خواهد بود. همچنين، معياريهاي متقنِ منطق در شناختن و به كار‌گرفتن صناعات خمس، ضمن منطقي‌كردن گفتار، نوشتار و رفتار فرد، مي‌تواند قدرت تشخيص حق از باطل را نيز در او تقويت كند كه خود در اخلاق پزشكي كاربرد بسياري دارد. نتيجه‌گيري: زبان منطق مي‌تواند زبان مشترك جوامع، ديدگاه‌ها و نگرش‌هاي متفاوت در اخلاق پزشكي باشد. ادبيات منطق، ادبيات عقل و انديشه است و چون استعداد بر سر ميز نشاندن صاحبان انديشه‌ها و نظريه‌هاي مغاير را دارد مي‌تواند در ترسيم نقشه‌ي عملي و رفتاريِ يك نظام اخلاق پزشكيِ جهاني و بين المللي، مفيد و موثر باشد؛ بنابراين شايسته است با نگاهي جدّي، در ايجاد پيوند و ارتباط اين دو علم تلاش شود و نبايد از به كار‌گيري كاربردي منطق در فرهنگ علميِ اخلاق زيستي و اخلاق پزشكيِ جهاني غفلت نمود.

Background: logic considered as a tool in the form of rules and principles with the aim of preventing thought from deviations. Basically, value and credit of thought (scientific) activities can be determined by the logic principles. Medical ethics as a blend of experimental and humanistic knowledge needs logic for presenting proper, concrete and rational definitions and reasoning and Conclusively, for being safe from unwanted and ignorant made mistakes which may bear irreparable complications. In this paper have been tried within a brief introduction to logic rules and principles some related medical ethics referents been shown and overall the interrelationship of the two being scrutinized. Method: In this conforming study have been attempted within a cursory review of the logic content, some medical ethics related instances communicating to each logical parts being introduced. Findings: logic trace can be found in the most of medical ethics discussions. The most basic purpose of this paper, has been introducing the applicability and the stand of logic in medical ethics. In this way, It can be claimed utilizing and observing logic would result in a rational, assuring and free from incorrect base in medical ethics. Meanwhile, the logic "five crafts" (Sanaate Khams) might help the one to insert logic in his taking, writing and behavior; moreover, could reinforce the person’s ability to recognize rights from wrongs. Conclusion: logic could be considered as a common language in medical ethics between different societies with various viewpoints and attitudes. The logic language is the language of thought and reason and because of its potentiality in providing scientific negotiating environments between different ideas might be considered as a beneficial and effective tool in designing international practical guidelines in the field of medical ethics. So it would be important that the interrelation of logic and medical ethics and the need to apply logic in the scientific literature of global bioethics being seen seriously.