تحليل و نقش رقابت‌هاي حمداني ـ بريدي در رشد و ارتقاي آل‌بويه

The analysis and role of Hamdaniyan and Baridiyan competition to growth and developing of Buyids

در آستانۀ ورود آل‌بويه به بغداد در سال 334 هـ ق، چند گروه عمده مدعي امارت و حاكميت بر بغداد بودند. نخست گروه حمدانيان، دوم گروه تركان و سوم برادران بريدي كه بر ثروتمندترين و كليدي‌ترين منطقۀ نزديك به بغداد (اهواز، واسط، بصره و بطائح) حاكميت ديرينه سالي داشتند. در چنين گردونه رقابتي، نبردي سرنوشت‌ساز به نام جنگ كيل (نزديك مدائن) در سال330هـ ق ميان حمدانيان و متحدانشان (تركان) به عنوان ياران خلافت با بريديان و هم‌پيمانانشان (ديلميان) رخ داد كه نتايج شگرفي به جاي گذاشت. بريديان نزديك به بيست سال (314-332 هـ. ق) در جنگ‌هاي بسياري وارد شدند؛ اما شكست خاندان بريدي در رويارويي با حمدانيان، اولين و آخرين شكست آنان به معناي وسيع كلمه بود. بريديان در جنگ كيل به گونه‌اي درهم شكسته و پريشان حال شدند كه ديگر توانايي بازسازي نظامي و اجراي هيچ‌گونه تحركي را در منطقه نداشتند. اين نبرد هم سرنوشت بغداد را دگرگون كرد و هم به دوران سلطه و اقتدار اميرالامراها در فاصلة سال‌هاي 324 تا 334 هـ. ق پايان داد؛ به ويژه سقوط خاندان بريدي را شتاب بخشيد و سران و سپاهيان آل‌بويه، كه از يك دهۀ پيش مترصد تسلط بر بغداد بودند، اينك بدون وجود هيچ‌گونه مزاحمي (بريديان) راه را براي رسيدن به دارالخلافه (بغداد) هموار ديدند. مقالة حاضر در پي دست‌يابي به مهم‌ترين پيامدهاي نبرد كيل و چگونگي حضور آل‌بويه به عنوان تنها پيروز ميدان نبرد در بغداد است.

In the eve of the invasion of Baghdad by the Buyids, in 954, several groups claimed to govern Baghdad. The first group was the Turks; the second, Baridiyans, who were rich and located near Ahwaz and Basreh; third, the Hamdanid family that settled in Mussel. In 941 an ally emerged among the rivaling families; on one side Hamdanid and Turks, and opposing the Baridiyans and Buyids, as the supporter of the Caliph, leading towards the Keiyl war. Finally, during this conflict Baridiyans were strongly defeated. The event changed the fate of Baghdad; the army post, amiralomar in Baghdad were eliminated. The Keiyl war also provided the best opportunity for the Buy id family. They found the greatest chance of the decade; the same they had looked forward to for dominating Baghdad. These circumstances smoothed the way for the presence of Buyids in Baghdad.