بيهقي و ماجراي كوري اميرمحمد غزنوي

Beyhaqi and Amir Mohammad Gaznaviʹs blindness

بيشتر شارحان و كساني كه از آنان در باب تاريخ بيهقي و غزنويان تأليف يا تعليقي بر جاي مانده است در ماجراي زنداني شدن اميرمحمد به كور كردن وي پس از خلع از پادشاهي اشاره يا تصريح كرده‌اند؛ در حالي كه با مطالعۀ تاريخ بيهقي و زين‌الاخبار گرديزي در صحت اين خبر بايد ترديد كرد. در تاريخ بيهقي هيچ‌گونه اشاره‌اي به اين موضوع وجود ندارد؛ در حالي كه بخش بازماندۀ اين كتاب مهم‌ترين و معتبرترين تاريخ موجود عهد غزنوي، به خصوص دوران حكومت مسعود، است. در زين‌الاخبار گرديزي ـ اثر تاريخي قرن پنجم و عهد غزنويان ـ نيز اشاره‌اي به اين رويداد ديده نمي‌شود. ماجراي كوري اميرمحمد تنها در كتاب‌هاي تاريخي قرن ششم و پس از آن مشاهده مي‌شود كه هم با عهد غزنوي فاصلۀ زماني دارند و هم هيچ‌كدام از نظر مكان نگارش و اشراف بر وقايع بر تاريخ بيهقي برتري ندارند. پراكنده و متناقض بودن شيوۀ نقل ماجراي كوري اميرمحمد در كتاب‌هاي تاريخي پس از قرن ششم و نوشته‌هاي متأخران باعث مي‌شود كه در صحت وقوع آن بيشتر ترديد كنيم. براي پذيرفتن صحت ماجراي كور كردن اميرمحمد در سال 421 هـ ق برخلاف نظر آشكار بيهقي، يا كور بودن او در سال‌هاي پاياني حكومت مسعود (432 هـ ق) بدون آنكه در تاريخ بيهقي اشاره‌اي به آن شده باشد، به قرائن معتبرتري نياز هست؛ امري كه تاكنون ميسر نشده است

Amir Mohammadʹs blindness and descend was mentioned in the beginning of nearly all sources discussing his imprisonment. However, the Beyhaqi history and Zeanolakhbar (Gardizi), the main works of the Ghaznavid dynasty do not mention these at all, thus the clarity of this matter is still left to be discussed. According to critics, it would be obvious that these two sources are provided by people with strong ties to the court of Gaznavid. Abolfazel-e Beyhaqi, one of the most outstanding historians and annalists of the court of Gazne in the 5th century, does not report on the subject of Amir Mohammad. The incident involving Amir Mohammad is only mentioned later on in literature, approximately from the 6th century. Therefore, the gaps between the early sources and later texts on the subject, cast doubts on the matter. In this paper the authenticity of the matter will be discussed by examining the quotations from available sources and foundations, to accept that Amir Mohammad had been blind in 1030; despite Beyhaqiʹs silence on the event in the final part of Masoʹudʹs regime. Yet this needs more valid sources, such have not been available so far. This paper examines the measure of valid references. However, the interpretation of those available references may shed some light on this issue.