مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - آيا خلاصه‌نويسي در كلاس درس مزايايي دارد؟

چكيده فارسي :

?يكي از روش‌هاي افزايش يادگيري دانشجويان در هنگام سخنراني استاد، نوشتن سخنان او و مرور آن بعد از كلاس است. به اين روش «خلاصه‌نويسي» مي‌گويند(1). دانشجويان در هنگام سخنراني استاد، سخنان وي را به صورت كدهايي در مي‌آورند كه اين مساله سبب مي‌گردد دانشجو زمان كافي براي يادداشت سخنان استاد داشته باشد. فرايند كدگذاري، كه در طول خلاصه‌نويسي رخ مي‌دهد، مي‌تواند موجب تغيير فرايند شناختي يادگيرنده شود و از آنجايي كه اين فرايند دانشجو را وادار به گوش دادن، سازماندهي نظرات و ارتباط دادن مواد آموزشي به دانش وي مي‌نمايد، دانشجو را قادر مي‌سازد كه اطلاعات فرا گرفته شده را بر اساس اطلاعات خود بازسازي نموده و آنها را در مرورهاي بعدي مورد استفاده قرار دهد(1و2). از طريق يك مرور meta analytical مشخص شده كه اثر خلاصه‌نويسي و مرور آن مي‌تواند سبب افزايش يادگيري دانشجويان گردد(3). علاوه بر اين، دانش‌آموزاني كه خلاصه‌نويسي و يك كمك نسبي براي اصلاح خلاصه‌هاي خود از استاد دريافت مي‌نمايند، داراي كارآيي حافظه بهتري مي‌باشند(4). با توجه به اهميت خلاصه‌نويسي، اين مطالعه به منظور بررسي نظرات دانشجويان در مورد مزايا و مضرات خلاصه‌نويسي در كلاس درس انجام پذيرفت كه نتايج آن مي‌تواند براي استفاده مدرسين و واحد آموزش در دانشگاه‌ها مفيد واقع گردد. اين مطالعه توصيفي در دانشگاه علوم پزشكي كردستان در سال 1387 انجام گرديد. جامعه مورد مطالعه، كليه دانشجويان ترم چهارم رشته پزشكي مشتمل بر 24 نفر بود كه با روش نمونه‌گيري سرشماري وارد مطالعه شدند. در نخستين جلسه آموزش، دانشجويان با روش خلاصه‌نويسي آشنا گرديدند و از آنان تقاضا شد كه مطالب استاد در هر جلسه را به صورت خلاصه يادداشت كنند و در پايان جلسه تحويل استاد دهند. به منظور تشويق دانشجويان به خلاصه‌نويسي، به آنان تاكيد شد كه اين خلاصه‌ها توسط استاد ارزيابي مي‌شود و نمره آن در نمره پايان ترم لحاظ مي‌گردد. علاوه بر اين، در پايان هر جلسه، خلاصه‌هاي دانشجويان بر اساس موارد تعيين شده بررسي مي‌گشت و نتيجه آن به دانشجويان بازخورد داده مي‌شد تا آنان از معايب كار خود آگاه شده و خلاصه‌نويسي در جلسه بعد را به صورت بهتري انجام دهند. در انتهاي انجام اين تحقيق، يك پرسشنامه براي بررسي نظرات دانشجويان در مورد مزاياي خلاصه‌نويسي در كلاس ارايه گرديد. در ابتداي پرسشنامه، جنسيت دانشجو ثبت مي‌شد و در ادامه، سوالات اصلي تحقيق مشتمل بر 9 پرسش در سه حيطه افزايش انگيزه دانشجو، مشاركت در كلاس و كاهش فعاليت‌هاي جانبي طبقه‌بندي شده بود كه بر اساس مقياس چهار درجه‌اي ليكرت از كاملاً مخالف تا كاملاً موافق و با نمره‌گذاري يك تا چهار تنظيم شده بود. روايي پرسشنامه توسط مشاوره با افراد صاحب‌نظر در آموزش پزشكي مورد تاييد قرار گرفت و پايايي آن با استفاده از آزمون آلفاي كرونباخ مشخص شد (86/0?=). پس از تكميل پرسشنامه‌ها، اطلاعات آن در نرم‌افزار آماري SPSS-11.5 وارد گرديد و توسط آزمون‌هاي آماري توصيفي (ميانگين و انحراف معيار) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. شصت و شش و شش دهم درصد (16 نفر) دانشجويان مذكر و بقيه مونث بودند. ميانگين نظرات دانشجويان نشان داد كه سوالات «افزايش ميزان تمركز حواس»، «كاهش ميزان خواب‌آلودگي» و «افزايش ميزان يادگيري» به ترتيب با ميانگين 3، 66/2 و 5/2 بيشترين امتياز خلاصه‌نويسي را داشتند و سيوالات «افزايش ميزان سوالات در كلاس»، «افزايش ميزان حضور فيزيكي در كلاس» و «افزايش ميزان شركت در بحث» به ترتيب با ميانگين 16/2، 25/2 و 25/2 كمترين ميزان امتياز خلاصه‌نويسي را از نظر دانشجويان دارا بودند. نتايج اين مطالعه نشان داد دانشجويان با اين نظر موافق بودند كه خلاصه‌-نويسي موجب افزايش ميزان يادگيري در كلاس مي‌شود و اين نتيجه با نتايج مطالعه دانشگاه كاليفرنيا همخواني داشت(5). مطالعه كنوني نشان داد كه 7/41 درصد دانشجويان با اين مساله كه خلاصه‌نويسي موجب افزايش ميزان حضور فيزيكي در كلاس مي‌گردد، كاملاً مخالف بودند و اين نتيجه با نتيجه مطالعات ديگر همخواني دارد(6). نتايج اين مطالعه همچنين نشان‌دهنده اين مساله بود كه استفاده از خلاصه‌نويسي مي‌تواند به عنوان يك راهكار كاربردي مورد استفاده اساتيد و واحدهاي آموزش براي ارتقاي تدريس قرار گيرد.