بايسته هاي طراحي مسجد بر مبناي كاركردهاي فرهنگي- اجتماعي

Principles of the Socio-Cultural Mosque Design Based on Socio-Cultural Approach

ز زمان بنيانگذاري مساجد اسلامي توسط نبي اكرم)ص(، نه تنها به صورت شكلي مساجد متحول شده اند، بلكه از نظر فرهنگي و اجتماعي نيز در جريان دگرگوني قرار گرفته و هويتي جديد براي آنها پديد آمده است. براي آن كه مسجد بتواند جايگاه حقيقي خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دو دسته كاركرد را به صورت همزمان تامين نمايند: -1 كاركردهاي آييني 2- كاركردهاي فرهنگي– اجتماعي؛ بسياري از فعاليت ها به صورت همزمان هر دو كاركرد را در بردارند، به عنوان مثال برگزاري نماز جماعت از يك سو مراسمي آييني است و از يك سوي ديگر كاركردهاي فرهنگي – اجتماعي را نيز به همراه خود دارد. برآيند اين دو كاركرد زمينه ساز اقبال عمومي و استقبال مردم از مساجد است، موضوعي كه نوعي سرزندگي و شادابي معنوي را به همراه مي آورد. پرسش اصلي پژوهش آن است كه اولاً دامنه كاركردهاي فرهنگي و اجتماعي مسجد تا كجاست؟ و ثانياً مساجد واجد اين شاخصه ها داراي چه كيفيت هايي هستند؟ در راستاي شناخت اين تغييرات، ابتدا شاخصه هاي كاركرد هاي فرهنگي– اجتماعي مسجد، با مطالعه مسجدالنبي و اولين مساجد ساخته شده در زمان پيامبر شناسايي مي شود. براين اساس چارچوب نظري تدوين شده با مقايسه طرح مسجد از نظر پيامبر با نمونه هايي از مساجد معاصر ايران مورد تحليل قرار مي گيرد. سپس بنابر يافته هاي اين تحليل، طرحي براي ارتقا نقشه فرهنگي و اجتماعي مساجد در معماري و شهرسازي ايران پيشنهاد مي شود. زماني كه مساجد براي انجام تنوعي از فعاليت هاي فرهنگي–اجتماعي مناسب سازي شوند، در شهرها و محلات در مركز فعاليت هاي اجتماعي قرار مي گيرند، دامنه فعاليت زمانيشان دايمي است؛ فرآيند طراحي در جستجوي كيفيتي است كه بيش از هر چيز بر ارتقا حضور شهروندان در بخش هاي مختلف مسجد و در طول تمام شبانه روز تكيه دارد، مسجدي كه بخشي از زندگي محل ها ي – شهري است.