بررسي ساختار سه بعدي سرعت برشي در گوشته بالايي و تغييرات عمق موهو در منطقه مكران

زون مكران در حاشيه جنوب شرقي ايران و جنوب پاكستان، محل فرورانش پوسته اقيانوسي صفحه عربستان (در درياي عمان) به زير صفحه اوراسيا است. اين زون فرورانش از ديدگاه هاي متفاوتي رفتار غيرعادي از خود نشان مي دهد.از جمله اينكه بخش هاي شرقي و غربي آن الگوي لرزه خيزي بسيار متفاوتي دارند. همچنين، آتشفشان هاي كواترنري در بخش شرقي مكران دورافت (offset) بيشتري از پيش كمان خود نسبت به بخش غربي دارند. درك اين موضوع كه آيا فرايند فرورانش در غرب مكران با لرزه خيزي همراه است و يا اينكه قفل شدگي (lock) شديد بين صفحات فرورانش عامل نبود زمين لرزه هاي بزرگ بين صفحه اي در غرب مكران است، همواره از چالش هاي بزرگ در لرزه زمين ساخت اين منطقه است. در اين تحقيق سعي مي شود كه با استفاده از روش وارون سازي افرازي شكل موج (PWI، Partitioned Waveform Inversion)، تصاوير دقيق تري از ساختار سرعت موج برشي گوشته بالايي در زون فرورانش مكران به دست آيد و ارتباط آن با لرزه خيزي و كمان هاي آتشفشاني موجود در منطقه مورد بررسي قرار گيرد. براي اين منظور، از همه شكل موج هاي مولفه قائم ثبت شده در ايستگاه هاي باندپهن ايران با نسبت سيگنال به نوفه زياد از زمين لرزه هايي با بزرگي 5.5 تا 7.7 استفاده شده است. علي رغم پوشش ايستگاهي بسيار محدود در اطراف منطقه مكران، توانايي روش PWI اين امكان را به ما مي دهد كه با گزينش زمين لرزه هاي مناسب، پوشش آزيموتي و در نتيجه تلاقي هاي مسير(paths crossing) را افزايش دهيم. نتايج ما نشان دهنده افزايش تدريجي ضخامت پوسته از جنوب به شمال در عرض زون مكران است كه اين افزايش تدريجي تا محل خمش صفحه فرورونده در زير كمان هاي آتشفشاني ادامه مي يابد. به طورِكلي پوسته در غرب مكران ضخيم تر از شرق آن است و بيشينه مقدار آن (2±50 كيلومتر) در منطقه مكران در زير آتشفشان تفتان قرار دارد. گسل ميناب به منزله حاشيه غربي منطقه مكران، پوسته ضخيم تنگه هرمز را از پوسته كم ضخامت پيش كمان مكران جدا كرده است. اين كاهش شديد و تغييرات ناگهاني در ضخامت پوسته از تنگه هرمز به سمت مكران ناشي از تغيير جنس پوسته صفحه عربستان از قاره اي ضخيم به اقيانوسي نازك دانست كه گسل ميناب حدفاصل اين تغييرات است.بررسي ساختار سرعت برشي گوشته بالايي در زون مكران با استفاده از روش PWI نشان مي دهد كه فرورانش در بخش غربي با زاويه شيب كم از حدود 8 درجه آغاز شده و سپس با افزايش تدريجي به بيشنه مقدار خود در حدود 55 درجه در صفحه فرورونده به درون سست كره در زير دشت لوت مي رود، مي رسد. در شرق مكران، صفحه فرورونده با زاويه شيب كم در حدود 8 درجه در حال فرورانش است و به تدريج اين شيب افزايش مي يابد تا اينكه در صفحه فرورونده به درون سست كره در زير كمان آتشفشاني خميده مي شود، مقدار شيب حدود 20 درجه است. بهرحال، روشن است كه خميدگي صفحه فرورانش با شيب كمتر و در فاصله دورتري از ساحل شرقي مكران در مقايسه با ساحل غربي آن رخ مي دهد كه اين امر مي تواند دليل دورافت هاي متفاوت در كمان آتشفشاني در امتداد زون فرورانش مكران را توضيح دهد.