پارامترهاي هندسي و نقش آنها در تغييرات زماني- مكاني بستر رودها مطالعه ي موردي: رودخانه ي هررود سرشاخه رود كرخه در استان لرستان

The Geometrics Parameters and Role of Them in Time - Interval Changes Sequence of Bed Rivers) Case Study: Hor Rood a Sub Basin of Karkhe River in Lorestan Province(

آبراهه ها سيستمي كاملاً پويا هستند و موقعيت، شكل و ديگر مشخصه هاي مورفولوژيكي آنها به طور پيوسته و در طول زمان تغيير مي كند. در اين پژوهش، مورفولوژي رودخانه ي هررود در استان لرستان با استفاده از روش مقايسه زماني- مكاني مورد بررسي قرار گرفته است. با استفاده از عكس هاي هوايي سال 1334 و تصاوير ماهواره اي سال 1386 بستر هررود در دو دوره ي زماني و در محيط نرم-افزار Arc GIS رقومي گرديده و سپس در محيط نرم افزاري Auto Cad پارامترهاي هندسي رودخانه مانند طول موج، ضريب خميدگي، شعاع نسبي و نظاير آن براي بررسي تغييرات با روش برازش دايره هاي مماس بر قوس رودخانه اندازه گيري شده است. با توجه به تشابه نسبي ژيومورفيكي مسير آبراهه به 4 بازه ي تقسيم شده و سپس پارامترهاي مذكور و تغييرات به وجود آمده در طول مسير رود با توجه به شكل و الگوي رودخانه مورد مقايسه قرار گرفته اند. پارامترهاي هندسي به دست آمده در بازه هاي مورد مطالعه و مقايسه ي اين پارامترها با يكديگر نشان مي دهد كه بيشترين تغييرات در بازه ي 1 به علت شرياني بودن رودخانه، فرسايش پذير بودن سازندهاي كنار بستر، افزايش بار رسوبي كف و در نهايت فرسايش كناري رودخانه روي داده است. از طرفي در بازه هاي 2 و3 تغييرات كمتري ديده مي شود اما اين تغييرات نسبت به گذشته افزايش پيدا كرده و رودخانه حالت پيچان رودي پيدا كرده است. در نهايت در بازه ي 4 به علت كوهستاني بودن و تاثيرپذيري مسير رودخانه از عوامل توپوگرافي، الگوي رودخانه مستقيم بوده و فقط در چند قوس، تغيير به صورت خيلي جزيي ديده مي شود.

Rivers and streams are fully dynamic systems and their position, shape and other morphological characteristics are changing continually over the time. Due to the bank’s erosion and displacement of river banks, every year a great surface of agricultural lands, residential areas and bank facilities are being destructed. Different factors effect on the destruction of river floor and walls, including scour erosion of the banks, erosion and destruction due to entering agricultural drainage and so on. A group of factors such as waterway slope, flow rate, characteristics of bed materials, frequency and flood intensity determines the river morphology based on the time and spatial aspects. In this regard Leopold and Leman divided the rivers from morphological point of view in three groups of direct, meander and arterial. These patterns are also affected by these factors. Among these, meander pattern of the rivers as an effective parameter appears to be essential as a useful parameter to identify the hazards and the ways to conserve the existing resources and capital in different regions. This study investigated the lateral changes of the rivers that in the last years has threaten the communication path, agricultural lands and human structures besides the river banks, Therefore, due to the existence of bank erosion and morphological changes of the under study river, the aim is to study Hor rood River Geomorphology and its changes in a period of 52 years with a focuses on applied fields in different ranges of river engineering schemes. With this objective, identification of effective variables in bed instability for understanding the pattern of the river, changes trend, river path displacement in a long period of time and investigation of the factors and mechanism of bed changes is essential. And it was necessary that critical paths and parts of rivers have been detected concerning the bank erosion on the river. It was adapted by previous studies, calculated geometric parameters and field survey basis.