تاثير سطوح مختلف تراكم بر سرعت و روند پر شدن دانه،عملكرد و اجزا عملكرد در ارقام لوبيا چيتي

Evaluation of different plant densities effects on rate and process of grain filling, yield and yield components in varieties of dry bean

چكيده 1 به منظور بررسي اثرات رقم و تراكم بوته بر سرعت و روند پر شدن دانه، عملكرد و اجزا عملكرد لوبيا چيتي يك آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سال 1386 در مركز G- تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي (تبريز) به اجرا در آمد . سه رقم خمين، 14088 30 و 60 بوته در مترمربع در مزرعه كشت شدند . در ،20 ، و 11816 (اميدبخش) در چهار تراكم 14 اين بررسي با استفاده از يك مدل خطي دو تكه اي، پارامترهاي مربوط به پر شدن دانه ارزيابي گرديد . چهار پارامتر سرعت پر شدن دانه ، زمان رسيدگي وزني، حداكثر وزن دانه و دوره موثر پر شدن دانه به طور معني داري تحت تاثير اثر متقابل رقم و تراكم قرار گرفتند، به طوري كه بيش ترين مقادير اين چهار پارامتر از رقم خمين در كم ترين تراكم ( 14 بوته در مترمربع) به دست آمد. اين پارامترها در ارقام خمين با افزايش تراكم بوته در واحد سطح، كاهش معني داري يافتند . بين ارقام لوبيا و نيز بين G- و 14088 تراكم هاي مختلف از نظر هم ه صفات مربوط به عملكرد و اجزا عملكرد اختلاف معني داري وجود داشت اما اثر متقابل رقم و تراكم فقط در مورد صفات تعداد روز تا رسيدگي، تعداد نيام در بوته، وزن صددانه، عملكرد دانه در هكتار و درصد پروتيين دانه معني دار بود، به طوري كه همه اين صفات (به جز عملكرد دانه ) با افزايش تراكم بوته در واحد سطح، كاهش يافتند اما زيادي تراكم و افزايش تعداد غلاف در مترمربع، همه آن ها را جبران نموده و در نهايت عم لكرد دانه در هكتار كه مهم ترين و تعيين كننده ترين پارامتر محسوب مي شود با افزايش تراكم افزايش يافت و بيش ترين عملكرد دانه نيز از رقم خمين در تراكم 30 بوته در مترمربع به دست آمد . رقم خمين به دليل برخورداري از بيش ترين سرعت پر شدن دانه، دوره موثر پر شدن دانه ، حداك ثر وزن دانه، تعداد دانه در بوته ، وزن صددانه، شاخص برداشت و عملكرد دانه، مناسب ترين رقم در منطقه و تراكم 30 بوته در مترمربع به عنوان تراكم مطلوب شناخته شد. واژ ههاي كليدي: لوبيا، رقم، تراكم، سرعت و طول پر شدن دانه

چكيده 1 به منظور بررسي اثرات رقم و تراكم بوته بر سرعت و روند پر شدن دانه، عملكرد و اجزا عملكرد لوبيا چيتي يك آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سال 1386 در مركز G- تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي (تبريز) به اجرا در آمد . سه رقم خمين، 14088 30 و 60 بوته در مترمربع در مزرعه كشت شدند . در ،20 ، و 11816 (اميدبخش) در چهار تراكم 14 اين بررسي با استفاده از يك مدل خطي دو تكه اي، پارامترهاي مربوط به پر شدن دانه ارزيابي گرديد . چهار پارامتر سرعت پر شدن دانه ، زمان رسيدگي وزني، حداكثر وزن دانه و دوره موثر پر شدن دانه به طور معني داري تحت تاثير اثر متقابل رقم و تراكم قرار گرفتند، به طوري كه بيش ترين مقادير اين چهار پارامتر از رقم خمين در كم ترين تراكم ( 14 بوته در مترمربع) به دست آمد. اين پارامترها در ارقام خمين با افزايش تراكم بوته در واحد سطح، كاهش معني داري يافتند . بين ارقام لوبيا و نيز بين G- و 14088 تراكم هاي مختلف از نظر هم ه صفات مربوط به عملكرد و اجزا عملكرد اختلاف معني داري وجود داشت اما اثر متقابل رقم و تراكم فقط در مورد صفات تعداد روز تا رسيدگي، تعداد نيام در بوته، وزن صددانه، عملكرد دانه در هكتار و درصد پروتيين دانه معني دار بود، به طوري كه همه اين صفات (به جز عملكرد دانه ) با افزايش تراكم بوته در واحد سطح، كاهش يافتند اما زيادي تراكم و افزايش تعداد غلاف در مترمربع، همه آن ها را جبران نموده و در نهايت عم لكرد دانه در هكتار كه مهم ترين و تعيين كننده ترين پارامتر محسوب مي شود با افزايش تراكم افزايش يافت و بيش ترين عملكرد دانه نيز از رقم خمين در تراكم 30 بوته در مترمربع به دست آمد . رقم خمين به دليل برخورداري از بيش ترين سرعت پر شدن دانه، دوره موثر پر شدن دانه ، حداك ثر وزن دانه، تعداد دانه در بوته ، وزن صددانه، شاخص برداشت و عملكرد دانه، مناسب ترين رقم در منطقه و تراكم 30 بوته در مترمربع به عنوان تراكم مطلوب شناخته شد. واژ ههاي كليدي: لوبيا، رقم، تراكم، سرعت و طول پر شدن دانه Abstract2 In order to evaluate plant density and cultivar effects on rate and process of grain filling, yield and yield components of three dry bean cultivars a factorial experiment (using R.C.B. design) was conducted in 1386 at agricultural and natural research center of East Azarbaijan (Tabriz). Three cultivars (Khomeyn, G-14088 and 11816) were planted at four densities (14, 20, 30 and 60 plants/m2) in three replications. A two-part linear model was used to quantifying the grain filling parameters. Interaction effect of cultivar and plant density affected grain filling rate (GFR), mass maturity (MM), maximum grain weight (MGW) and effective filling period (EFP) significantly. Highest amount of GFR, MM, MGW and EFP observed at Khomeyn cultivar in lowest density (14 plants/m2). These four parameters decreased in Khomeyn and G-14088 cultivars with increasing in plant density significantly. Between cultivars and plant densities treatments of dry been was significant difference in all of yield and yield components. But interaction effect of cultivar and plant density affected only number of day to maturity, number of pod in plant, 100 kernel weight, grain yield and percent of grain protein parameters. All of these parameters (except grain yield) decreased with increasing in plant density. But increasing of plant density and number of pod in square meter compensated it and increased grain yield with increasing all of parameters in square meter. Grain yield is important than other parameters. Khomeyn cultivar had maximum amount GFR, MGW, EFP, number of grain, 100 K.W, HI and grain yield. Therefore Khomeyn cultivar and 30 plants/m2 are best cultivar and plant density in region respectively. Keywords: Dry bean, Cultivar, Plant density, GFR, EFP