بهبود روند ارزيابي فعاليت‌هاي گروهي دانشجويان پرستاريبا استفاده از روش ارزيابي توسط خود و همتايان

Promotion assessment of nursing students’ group activities through self and peer assessment method.

انجام كار گروهي يكي از استراتژي‌هاي بسيار مهم آموزشي در برنامه آموزش پرستاري است كه مي‌تواند باعث ايجاد و تقويت روحيه همكاري، كسب مهارت هاي اجتماعي، توانايي هدايت گروهي و ارتقاي مهارت هاي حرفه‌اي دانشجويان پرستاري گردد(1و2). اما نحوه ارزيابي و نمره دهي به فعاليت‌0هاي گروهي دانشجويان بر انگيزه آنها در انجام كار گروهي اثر منفي دارد چرا كه معمولاً نمره كسب شده بين تمام اعضاي گروه يكسان است(3) و اين در حالي است كه هميشه در بين آنها افرادي وجود دارند كه وظايف خود را به طور صحيح و با مسووليت انجام نمي دهند و در نهايت نمره يكساني با ساير اعضاي گروه كسب مي‌كنند. تحقيقاتي هم كه توسط فريمن (Freeman) و همكاران در مورد نگرش دانشجويان نسبت به انجام كار گروهي انجام شد، دانشجويان توزيع نمره يكسان به تمام اعضا گروه را ناعادلانه ارزيابي كردند كه همين امر انگيزه آنها را جهت شركت در فعاليت‌هاي گروهي نيز كم كرده بود(4). هدف اين پژوهش بهبود روند ارزيابي فعاليت‌هاي گروهي دانشجويان پرستاري با استفاده از روش ارزيابي توسط خود و همتايان بود، تا بتوان به وسيله آن مشاركت و رضايت دانشجويان در انجام فعاليت‌هاي گروهي را ارتقا داد. اين پژوهش با مشاركت دانشجويان كارشناسي پرستاري دانشكده پرستاري ابهر به روش اقدام پژوهي انجام شد. يكي از اهداف آموزشي طرح ريزي شده براي درس فناوري اطلاعات دانشجويان، گزارش از كيفيت يكي از سايت‌هاي تخصصي پرستاري و ارايه گزارش به صورت پروژه گروهي بود. علي‌رغم اينكه هدف مدرس ارتقاي مهارت‌هاي يادگيري دانشجويان به وسيله بحث و ارتباط با يكديگر و تقويت مهارت هاي ارتباط و روحيه حس همكاري در آنها بود، اما دانشجويان تمايل به كار گروهي نداشتند. در بررسي اوليه براي شناخت مشكل از تجارب و نظرات شفاهي و كتبي دانشجويان پيرامون فعاليت هاي گروهي و همچنين نظر سنجي از اساتيد باتجربه و اعضاي گروه مشخص گرديد كه يكي از عمده ترين موانع فعاليت هاي گروهي دانشجويان پرستاري، ناعادلانه بودن روند ارزيابي است. لذا به منظور بهبود وضعيت موجود از روش ارزيابي توسط خود و همتايان استفاده گرديد. به دليل ماهيت مشاركتي نمونه هاي پژوهش در روش اقدام پژوهي(5و6) خود دانشجويان نيز در طراحي روش ارزيابي توسط خود و همتايان همكاري داشتند. ابزار ارزيابي مورد استفاده در اين مطالعه براساس متون و منابع علمي معتبر آموزشي، نظر دانشجويان و اساتيد گروه آموزشي توسط دانشجويان و همتايان ساخته شد. اين ابزار ابعادي نظير شركت در قرارهاي ملاقات برنامه ريزي شده، انجام صحيح و به موقع وظايف محوله، مشاركت رضايت‌بخش و مساوي در گروه، ارايه نظرات و انتقادپذيري، مسووليت‌پذيري همكاري مثبت در گروه را شامل مي‌شد، كه دانشجويان مشاركت خود و هر يك از اعضاي گروه را مطابق آن مشخص مي‌كردند.محتواي ابزار ارزيابي و نحوه نمره‌گذاري آن براي دانشجويان شرح داده شد و از آنها خواسته شد كه صادقانه به سوالات جواب داده و اگر به خود بالاترين و يا پايين‌ترين نمره را مي‌دهند دليل آن را در 5 خط بنويسند. در هنگام تحويل پروژه فرم‌هاي پر شده ارزيابي خود و يا همتايانشان را به صورت كاملاً محرمانه و داخل پاكت هاي بسته به استاد تحويل دهند. به منظور بررسي نظرات دانشجويان در مورد اين ارزيابي توسط خود و همتايان، پرسشنامه اي مشتمل بر 7 سوال بسته پاسخ و 4 سوال باز پاسخ تهيه و ارايه گرديد. داده هاي پرسشنامه بسته پاسخ با استفاده از آمار توصيفي و پرسشنامه هاي باز پاسخ نيز در يك جلسه‌‌اي با مشاركت دانشجويان و همكاران تجزيه و تحليل و مورد نقد و بررسي قرار گرفت. بر اساس يافته ها 30 درصد دانشجويان تجربه قبلي خودارزيابي را نداشتند. 77 درصد آنها تجربه قبلي ارزيابي همتايان را نداشتند و 23 درصد باقي مانده نيز بيان كرده بودند كه هميشه عملكرد ديگران و خود را در كار گروهي ارزيابي مي‌كردند، ولي هيچگاه اين مساله توسط اساتيد در نمره ارزيابي تاثير نداشت و هيچ گاه به طور كتبي ثبت نمي شد. صد در صد دانشجويان با اينكه كار گروهي علاوه بر استاد توسط اعضاي گروه و خود دانشجويان ارزيابي شود موافق بودند. در بررسي سوالات بازپاسخ، دانشجويان از اينكه اين روش باعث مي شود ميزان فعاليت هر يك از اعضا در گروه مشخص شوند راضي بودند: يكي از دانشجويان گزارش نموده بود كه «اين روش ايده خوبي بود چون باعث شد من احساس كنم كارم در گروه ديده مي شود، پس هر چقدر فعاليت كنم و مسووليت پذير باشم به نفع خودم است و دوستانم حتماً در ارزيابي من اين مساله را مد نظر خواهند داشت». دانشجويي بيان كرده بود «به نظر من اين روش به ما فرصت مي‌داد تا خود و سايرين را در انجام يك كار بسنجيم، نقاط قوت و ضعف خود را بشناسيم و كار گروهي بهتري به استاد تحويل دهيم» كه نشان مي‌دهد اين روش با درگيري دانشجويان در امر آموزش خود سبب ارتقاي كيفيت كار گروهي شده است. همچنين 11/44 درصد از دانشجويان معتقد بودند كه اين روش انگيزه آنها را جهت مشاركت در انجام كار گروهي بالا برد و 23/33 درصد بيان كردند كه اين روش انگيزه اعضاي گروه را نيز ارتقا داد. براساس نتايج اين پژوهش ارزيابي توسط خود و همتايان روشي مناسب جهت نمره دهي به فعاليت‌هاي دانشجويان در گروه است كه باعث افزايش انگيزه دانشجويان و ترغيب آنها به كارهاي گروهي مي‌شود كه نتايج مشابه در مطالعات ساير پژوهشگران نيز گزارش شده است (7تا8). همچنين بارك (Barak) و رافايلي (Rafaeli) نيز بيان مي‌كنند كه ارزيابي توسط همتايان سبب يادگيري عميق‌تر و موثرتر در دانشجويان مي‌گردد(9). لذا توصيه مي‌گردد اساتيد علوم پزشكي از اين روش در ارزيابي فعاليت‌هاي باليني، بررسي پروژه‌ها و تكاليف خصوصاً در سطح تحصيلات تكميلي استفاده نمايند.