برآورد ميزان رسوب توليدي و انتقالي جاده‌هاي جنگلي با استفاده از SEDMODL

Estimating the amount of sediment production and delivery of forest roads using SEDMODL

جاده‌هاي جنگلي يكي از بزرگترين منابع انتقال رسوب به رودخانه‌ها بوده و به منظور كاهش اين تاثير منفي، نياز به طراحي دقيق شبكه جاده جنگلي مي باشد. رسوبات انتقالي از بخش‌هاي مختلف جاده به رودخانه‌ها سبب تهديد جدي كيفيت منابع آبي و زندگي آبزيان مي‌شود. بنابراين برآورد رسوبات حاصل از شبكه جاده عاملي مهم در ارزيابي اثرات جاده سازي مي‌باشد. روش هاي مختلفي به منظور برآورد ميزان رسوب حاصل از جاده‌هاي جنگلي به كار برده شده كه در هر روش فاكتورهاي متعددي به عنوان عوامل تاثير گذار در توليد رسوب در نظر گرفته شده اند. در اين پژوهش ميزان رسوب سالانه انتقالي از يك شبكه جاده به جريان آب ها، با استفاده از مدل محاسبه رسوب SEDMODL برآورد گرديد. لايه‌هاي اطلاعاتي مورد استفاده شامل: جاده، رودخانه، زمين شناسي و متوسط بارش سالانه مي‌باشد. فاكتورهايي نظير: ميزان ترافيك، شيب جاده و ارتفاع ترانشه خاكبرداري مهمترين عوامل تاثيرگذار مدل در برآورد ميزان رسوب توليدي شبكه جاده مي‌باشند. در هر بخش از جاده ميزان تاثيرگذاري اين فاكتورها مورد بررسي قرار گرفت. مجموع كل رسوب برآورد شده جاده مورد بررسي 80/18 تن در سال بود كه بخش 2 بيشترين سهم از اين ميزان را با 18/11 تن در سال دارا بود. مهمترين فاكتور فرسايشي در اين بخش، متوسط شيب جاده شناسايي شد و بنابراين دليل بالا بودن رسوب توليدي، شيب زياد جاده مي باشد. همچنين بخش هاي مختلفي از جاده با پتانسيل رسوب گذاري بالا تعيين و عمليات حفاظتي متناسب پيشنهاد گرديد. نتايج نشان داد كه‌اين مدل به همراه GIS مي‌تواند به طور موثري به مدير جنگل در برآورد ميزان رسوب قسمت‌هاي مختلف جاده و كنترل آن كمك نمايد.

Forest roads have long been identified as a dominant source of stream pollutants in many forests. Sediment delivered from a road segment to streams causes serious damages on water resources and aquatic life. Therefore, prediction of sediment yield from road network is one of the main issues in evaluation of road construction. Many approaches have been used in the prediction of sediment yield in forest roads in which different factor are considered for sediment prediction. In this study, an effort to predict annual sediment yield from a road network to streams in a forest watershed was conducted using a GIS-based sediment prediction model, the SEDMODL. The preliminary result showed that road traffic, road gradient, and cut slope height were the main factors in estimation of sediment yield from a road network. Therefore, the effects of these factors were assessed Road network, stream, geology and average annual precipitation layers were used. The results of this study indicated that total sediment delivered from forest roads were 18.8 ton per year. Comparisons among road segment lengths showed that segment 2 produced higher amount of sediment (11.18 ton/year), largely due to higher average road gradient (12 %). Also, critical road segments with high sedimentation potential were identified and suitable conservation practices were proposed. The results indicated that the SEDMODL model integrated with GIS techniques can assist road managers to estimate total sediment yield and sediment control.