بررسي تطبيقي رويكردهاي انتقادي به تحليل گفتمان

A Comparative Study of Critical Approaches to Discourse Analysis

«رويكردهاي انتقادي به تحليل گفتمان» يكي از روش هاي كيفي در حوزه مباحث اجتماعي و فرهنگي است. بر مبناي اين گرايش زبان انعكاس دهنده شفاف و آينه واري از واقعيت نيست، بلكه ابزاري است تنيده در روابط قدرت كه موجب برساخت اجتماعي واقعيت مي شود. خود اين رويكرد از دو گرايش عمده تشكيل شده است كه عبارتند از: الف) تحليل گفتمان فوكويي؛ ب) تحليل گفتمان انتقادي. براي شناخت بهتر اين رويكرد، مي بايست به تمايزات و تشابهات گرايش هاي مختلف آن اشراف داشت. سوال اصلي اين است كه تمايزات عمده ميان اين دو رويكرد چيست؟ براي پاسخ به اين سوال و غور در مباني نظري «رويكردهاي انتقادي به تحليل گفتمان» از روش توصيفي و تحليلي بهره برده ايم و گردآوري اطلاعات از طريق روش‌ اسنادي انجام شده است. عمده ترين وجه تمايز «تحليل گفتمان فوكويي» از «تحليل گفتمان انتقادي» اين است كه در رويكرد نخست معناي «عام» گفتمان مدنظر است و بر مبناي آن گفتمان موجوديتي مستقل و به طور نسبي خودگردان تلقي مي شود.

Critical approaches to discourse analysis are among the general views that analyze discourse from the social and political perspectives. Based on this view, language is not a transparent mirror of the reality but it is a tool interwoven with power relations enclosing the social structure of the reality. Critical approaches to discourse analysis include two general approaches: a) Foucauldian discourse analysis, and b) critical discourse analysis. This study attempts to present the theoretical grounds of critical approaches to discourse analysis by using descriptive and analytic methods. For this purpose, first a brief description of post-structuralism has been presented as one of most important sources of inspiring this view, and then Focauldian discourse analysis and critical discourse analysis have been analyzed both separately and comparatively. In fact, the method of data collection is documentary. The most general distinction between Focauldian discourse analysis and critical discourse analysis is that in the first, the general meaning of discourse is considered, which views discourse as independent and relatively autonomic.