رزيابي تنوع ژنتيكي و روابط بين صفات مورفولوژيكي و عملكرد دانه در ارقام پيشرفته گندم نان (Triticum aestivum L.) با استفاده از روش هاي آماري چند متغيره

Genetic variation and inter-relationship between morphological characteristics and grain yield in advanced bread wheat (Triticum aestivum L.) cultivars using multivariate analysis

به منظور مطالعه تنوع ژنتيكي و ارتباط صفات مختلف مرفولوژيكي با عملكرد دانه در گندم نان، تعداد 30 رقم پيشرفته در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد ميانه در سال زراعي 88-1387 مورد ارزيابي قرار گرفتند. در اين آزمايش 19 صفت شامل عملكرد دانه و اجزاي آن، خصوصيات مورفولوژيكي گياه و دانه و صفات كيفي ارزيابي شدند. نتايج حاصل از تجزيه به مولفه ها نشان داد كه دو مولفه اول و دوم در مجموع 51/75 درصد از كل تغييرات داده ها را توجيه نمودند به طوري‎كه مولفه‎هاي اول و دوم، به ترتيب به عنوان مولفه عملكرد و مولفه فنولوژي شناخته شدند. بر اساس تجزيه رگرسيون مرحله اي، صفات تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در مترمربع، ارتفاع بوته و طول سنبله اصلي 7/98 درصد از سهم اجزاي عملكرد را تشكيل داده و سهم موثرتري در توجيه عملكرد دانه داشتند. تجزيه عليت داده‎هاي كمي نشان داد كه بزرگ ترين اثر مستقل بر عملكرد دانه به‎ترتيب مربوط به وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و ارتفاع بوته بود. نتايج تجزيه خوشه اي به روش وارد نشان داد كه ارقام مورد مطالعه در سه گروه طبقه بندي شدند و گروه سوم با 3/23 درصد از كل ارقام داراي ميانگين عملكرد دانه بالاتري (57/2513 كيلوگرم در هكتار) نسبت به دو گروه اول و دوم بود. با توجه به نتايج بدست آمده در شرايط آب و هوايي تحقيق حاضر رقم N-76-16 به عنوان رقم مطلوب با عملكرد بالا براي منطقه معرفي و مي تواند جهت تحقيقات تكميلي و بهنژادي مورد گزينش قرار گيرد.

Genetic diversity of 30 varieties of advanced bread wheat (Triticum aestivum L.) was studied. A field experiment was conducted using a randomized complete block design with four replications at the Research Farm of Islamic Azad University, Miyaneh Branch in 2009. All agronomic practices were carried out by current procedure. Nineteen traits included days to germination, stem elongation, heading, physiologic maturity, ripening, awn length, leaf number main stem, flag leaf area, penultimate flag leaf area, plant height, peduncle length, number of spike/m2, grain numbers/spike, 1000 grains weight, biologic yield, harvest index, grain filling period, straw yield and grain yield were measured. Data were analyzed using multivariate techniques like principle components, stepwise regression and cluster approaches. Principal components analysis showed that first and second components could explain a 75.51% of total variations. Based on the characteristics in the first and second components, first components were considered for yield and the second one for phonology traits. Stepwise regression analysis for grain yield as a dependant variable and other characters as independents revealed that grain number/ spike, spike/ m2, plant height and main spike length could explain 98.7% of the variations. Finally, examined variety were grouped in three clusters and the third cluster contained 23.3% of total variations which presented higher grain yield than the first and second groups. According to the results obtained in this study, N-76-16 line could be introduced as a high-performance genotype and would have advantages in the breeding programs.