ارزيابي ژنوتيپ‌هاي انتخابي اسپرس (Onobrychis viciifolia) از جوامع داراي تنوع طبيعي و القايي به لحاظ ويژگي هاي مورفولوژيك و زراعي

Evaluation of Agro-Morphological Traits of Sainfoin Genotypes (Onobrychis viciifolia) with Natural and Induced Genetic Variability

اسپرس از گياهان علوفه‌اي چند ساله است كه بدليل ارزش غذايي بالا و تحمل به تنش‌هاي محيطي مورد توجه مي‌باشد، ولي كمبود تنوع ژنتيكي براي برخي صفات مهم زراعي گسترش كشت آن را محدود كرده است. القاي تنوع به روش موتاسيون يكي از روش‌هاي كارآمد در بهبود ژنتيكي گياهان است. در اين مطالعه به منظور بررسي ميزان تنوع القايي توسط موتاژن شيميايي اتيل متان سولفونات (EMS) و مقايسه ژنوتيپ‌هاي موتانت با ژنوتيپ‌هاي گزينش شده تحت شرايط طبيعي، تعداد 40 ژنوتيپ موتانت نسل سوم (گزينش شده از نسل دوم جامعه تحت موتاژن) به همراه 39 ژنوتيپ غيرموتانت (گزينش شده از جامعه عادي) از نظر خصوصيات مرفولوژيك و زراعي به مدت دو سال تحت شرايط مزرعه مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه بيشترين مقدار تنوع در هر دو جامعه در سال اول مربوط به صفات نسبت برگ به ساقه و حساسيت به سفيدك سطحي و در سال دوم صفات عملكرد علوفه، درصد ساقه، نسبت برگ به ساقه و ديرزيستي بود. مقايسه ميانگين ها نشان داد كه از نظر اكثر صفات بويژه عملكرد علوفه خشك و نسبت برگ به ساقه ژنوتيپ‌هاي موتانت بهتر از غيرموتانت‌ها بودند. نتايج حاصل از تجزيه خوشه اي جداگانه براي ژنوتيپ‌هاي موتانت و غيرموتانت تنوع و گوناگوني بالا را در هر يك از جوامع تاييد كرد. در يكي از گروه‌هاي حاصل از تجزيه كلاستر در موتانت‌ها، ژنوتيپ‌هايي قرار گرفتند كه در سال اول تنها تا مرحله رشد روزت پيش رفته و ساقه‌دهي و گلدهي آنها در سال دوم پس از زمستان‌گذراني انجام شد كه نشان مي دهد موتاسيون نياز به بهاره‌سازي را در اين ژنوتيپ‌ها ايجاد كرده باشد. در مجموع نتايج نشان داد القاي موتاسيون توانست سبب بروز تنوع در برخي صفات گردد كه لازم است پايداري آن در نسل‌هاي بعدي بررسي گردد تا در صورت امكان بتوان از اين تنوع براي گزينش ژنوتيپ‌هاي مناسب در پروژه‌هاي به‌نژادي تكميلي استفاده كرد.

Sainfoin (Onobrychis viciifolia Scop.) is a perennial forage legume recognized for its feed quality and its tolerance to environmental stress. However, lack of proper genetic variability for some important agronomic traits limits its cultivation. Mutation breeding is a useful alternative for crop improvement. In this research 40 M3 Ethyle Methane Sulphonat (EMS) induced mutant lines along with 39 non-mutant genotypes of Sainfoin were evaluated for 18 agro-morphological traits in the field for two years. Considerable variation was observed in both populations (Mutants and non-mutants) for leaf to stem ratio and powdery mildew susceptibility in the first year and for forage yield, stems percentage, leaf to stem ratio and persistency in the second year. Results of mean comparison showed that mutant genotypes were significantly superior for most of the measured traits especially forage yield, stem percentage, leaf to stem ratio and persistency. Results of cluster analysis also confirmed the high genetic variability in each population. A group of genotypes clustered together in mutant population stayed roset in the first year indicating a possible requirement for induction of vernalization in these genotypes. Finally results indicated that mutation could induce variation for some traits, however their stability should be considered in future generation, so it can be useful for selection of superior genotypes in future breeding programs.