الگوي توزيع مواد فتوسنتزي در ژنوتيپ‌هاي گندم در شرايط تنش و عدم تنش خشكي

The Pattern of Dry Matter Partitioning in Wheat Genotypes under Irrigation and Drought Stress Conditions

قابليت توليد گياه نه تنها به تجمع ماده خشك، بلكه به توزيع كارآمد آن به دانه بستگي دارد كه كليد ثبات عملكرد تحت شرايط تنش است. هدف تحقيق حاضر بررسي الگوي توزيع ماده خشك به اندام‌هاي هوايي و ارتباط آن با عملكرد دانه در طيف گسترده اي از ژنوتيپ‌هاي گندم (81 رقم) بود. آزمايش در قالب طرح لاتيس مربع ساده با 2 تكرار و در دو شرايط آبياري كامل و تنش خشكي در مزرعه تحقيقات كشاورزي دانشگاه تهران (كرج) طي سال زراعي 88-1387 اجرا شد. تنش خشكي از مرحله ظهور سنبله شروع و تا رسيدگي فيزيولوژيك دانه ادامه يافت. در اين آزمايش عملكرد دانه، وزن دانه و وزن خشك اندام‌هاي گياهي در در شرايط تنش و نرمال اندازه گيري شد.ارقام گندم واكنش هاي متفاوتي را به شرايط تنش نشان دادند و مقدار كاهش عملكرد از 7 تا 90 درصد متغير بود. تاثير تنش بر درصد تخصيص ماده خشك به اندام‌هاي مختلف در مرحله گرده‌افشاني معني‌دار نگرديد. در شرايط تنش همبستگي مثبت و معني‌داري بين عملكرد دانه با وزن خشك برگ در مرحله گرده‌افشاني به دست آمد. وزن خشك سنبله در مرحله رسيدگي با عملكرد رابطه مثبت و معني‌داري در شرايط شاهد و تنش نشان داد. در مرحله رسيدگي تنش خشكي باعث كاهش ماده خشك اختصاص يافته به سنبله شد. اما تاثير تنش بر وزن خشك برگ و ساقه معني‌دار نگرديد. در اين مرحله همبستگي منفي بين وزن خشك ساقه با عملكرد دانه در شرايط تنش به دست آمد. وجود تنوع ژنتيكي بالا در ذخيره سازي و توزيع ماده خشك در بين ارقام نشان مي دهد كه امكان تغيير صفات مذكور در برنامه هاي اصلاح نباتات وجود دارد.

Wheat productivity depends not only on dry matter accumulation, but also on its effective partitioning to the grains; this is a key factor to yield stability under stress. The aim of this research was to investigate the pattern of dry matter partitioning to aerial parts in 81 Iranian wheat genotypes differing in agronomic traits. Moreover, its relationship with grain yield in drought conditions was studied. The plant materials were evaluated using two simple lattice designs with two replications under irrigation and drought conditions at University of Tehran Research farm (Karaj) during 2008-2009. Drought stress was imposed by withholding irrigation at the heading stage. Samplings were carried out at anthesis as well as at physiological maturity stages. There was a significant difference between irrigated and drought stress conditions in term of grain yield. Wheat cultivars exhibited diferent responses to drought stress. The rate of reduction in grain yield was variable from 7 to 90 percent. At anthesis, stem, leaf and spike had the highest amount of dry matter, respectively. The effect of stress on dry matter partitioning to different plant parts was not considerable at this stage. In stress condition, a kind of remarkable correlation was observed between grain yield and dry weight of leaf at anthesis. At maturity, spike had the highest amount of dry matter and drought stress decreased dry matter partitioned into spike. But the effect of stress was not considerable on the dry weight of leaf and stem. At maturity, there was a negative correlation between dry weight of stem and grain yield under stress condition.