مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي«طلب»در مثنوي مولانا

چكيده فارسي :

بنابر اعتقاد اكثر عرفا، اوّلين منزل در سلوك طريقت، طلب و شوق انسان براي بازگشت به وطن اصلي خويش است. اين شوق و ميل به بازگشت به اصل خويش به مصداق،كُلُّ شَيْ ٍ يَرْجِعُ اِلي? اَصْلِه(هرچيزي به اصلِ خويش باز مي گردد) نه تنها در انسان، بلكه در تماميذرّات عالم هستي جريان و سريان دارد. جزو ها را روي ها سويِ كُل است بلبلان را عشقْ با روي گُل است (مثنوي، 1/767 ) آنچه از دريا به دريا مي رود از همآن جا كآمد، آن جا مي رود از سَرِ كُه سيل هايِ تيزْ رو وزتنِ ما جان ِ عشق آميز رو (مثنوي،1/772 ـ771) مولوي نيز از همان نخستين ابيات مثنوي ( نَي نامه ) سخن خود را با دعوت به گوش فرا دادن به درد دل هاي«نَي»آغاز مي -كند كه به سبب دوري از نيستان، شكوه سر مي كند و از آنجا كه به اعتقاد اكثر پژوهش گران، تمام مثنوي در هجده بيت«نَي نامه»خلاصه شده است، مثنوي مولانا به عبارتي، داستان همين شوق و طلب است و بيشتر حكايات فراواني كه مولانا در مثنوي بيان مي كند، به نوعي هدفش برافروختن شعله ي«طلب» و اشتياق در دل سالكان راه حقّ است. اين مقالهكوششي است در بررسي موضوع «طلب» از نگاه مولانا كه پس از مقدّمه و نظر تعدادي از مشايخ صوفيّه در اين مورد، ديدگاه خاصّ مولانا را در ارتباط با اين مقوله در مثنوي پي گيري مي كند.نوع روش تحقيق در اين مقاله عمدتاً تجزيه و تحليل عقلاني و به صورت كتابخانه اي است. نتيجه اي كه از اين پژوهش به دست آمده آن است كه: چون مولانا مثنوي را در حالت شور و سماع و مستي مي سروده نكات عرفاني، به صورت پراكنده در خلال حكايت هاي آن بيان شده استو براي دريافت ديدگاه مولانا در خصوص هر كدام از آنها ناگزير بايد شش دفترِ مثنوي را با دقّت هر چه تمام تر جُست و جُو كرد. اين پژوهش تلاشي براي گردآوري و استخراج ديدگاه مولانا در زمينه-ي«طلب» بهگونه اي منظّم و منطقي است. با اين هدف كه پژوهندگان نكات عرفاني مثنوي براي بررسي اين مقوله، نيازي به مطالعه ي تمام مثنوي نداشته باشند.