ژيوشيمي، سنگ شناسي و الگوي تكتونوماگمايي پيشنهادي براي تشكيل سنگ هاي بازي قليايي در قاعده ي سازند شمشك، زون البرز شرقي

Geochemistry, petrology and proposed tectonomagmatic model for generation of alkaline basic rocks in the base of the Shemshak Formation, the eastern Alborz zone

در برخي از نواحي زون البرز، در قاعده ي سازند شمشك، يك سري گدازه ي بازالتي گزارش شده است. بررسي دقيق برونزدهاي زمين شناسي اين سنگ ها در نواحي مختلف البرز شرقي نشان مي دهد كه رخداد اين سنگ ها در اغلب مناطق اطراف شاهرود (قشلاق در خوش ييلاق) و دامغان (طزره، تالو و كلاته رودبار) از نوع نفوذي و به شكل سيل، دايك و استوك هاي كوچك و در برخي مناطق دامغان (چشمه علي و تويه دروار) و سمنان (شهميرزاد) به صورت روانه بازالتي است. حضور آپاتيت، اسفن هاي اوليه و ثانويه و فلوگوپيت در نمونه هاي اين مناطق، بيانگر بالا بودن ميزان P و Ti و سرشت قليايي ماگماي سازنده ي اين سنگ هاست. نمودارهاي تعيين سري ماگمايي و تكتونوماگمايي نيز، سرشت قليايي و جايگاه درون ورقه ي قاره اي اين سنگ هاي بازي را تاييد مي كنند. نمودارهاي چند عنصري بهنجار شده به كندريت و گوشته ي اوليه، غني شدگي از LREE و عناصر شديداً ناسازگار و تهي شدگي از HREE را نشان مي دهند. روند موازي طرح هاي تغييرات عناصر نادر خاكي نمونه ها، بيهنجاري مثبت سرب همراه با طرح هاي موجود در نمودارهاي تغييرات عناصر ناسازگار و سازگار نسبت به يكديگر، بيانگر خاستگاه واحد و نقش تبلور تفريقي همراه با هضم و آلايش پوسته اي، در شكل گيري ماگماي سازنده اين سنگ هاست. بررسي هاي ژيوشيميايي نشان مي دهند كه اين ماگماي قليايي، از ذوب بخشي با درجه ي پايين (%15-10) يك گوشته گارنت لرزوليتي غني شده زير ليتوسفر قاره اي، در يك محيط كششي درون ورقه ي قاره اي تشكيل شده است. اين محيط، از نوع حوضه هاي كششي پشت كمان اوليه، در حاشيه ي قاره اي غير فعال البرز در طول ترياس پاياني ـ ژوراسيك آغازين بوده است.

Basaltic lavas have been reported at the base of the Shemshak Formation in some areas of the Alborz zone. However, detail observations of geological outcrops in different areas in eastern Alborz show that these rocks in most aereas around Shahrood (e.g. Gheshlagh in Khosh Yeilagh area) and Damghan (e.g. Tazare, Talo and Kalate Rodbar) are intrusive as sill, dike and small stocks and in few areas of Damghan (e.g. Cheshmeh Ali and Toyedarvar) and Semnan (e.g. Shahmirzad) are basaltic flows. High contents of Ti and P and alkaline nature of parental magma, supported by presence of apatite, primary and secondary sphenes and phlogopite in these rocks. Identification diagrams of magmatic series and tectonic setting discrimination diagrams have been proved an alkaline nature and intracontinental setting for these rocks. Enrichment in LREE and highly incompatible elements and depletion in HREE are obvious in chondrite and primitive mantle normalized spider diagrams. Parallel trends in patterns of REE variations, Pb-positive anomaly associated with patterns of compatible versus incompatible elements variation diagrams, indicating an unique source for these igneous rocks and the main role of fractional crystallization in the evolution of magma, although, minor amounts of assimilation and contamination of magma by crustal rocks occurred too. Geochemical investigations indicate that this alkaline magma has been formed by low degrees partial melting (10-15 %) of an enriched subcontinental lithospheric garnet-lerhzolitic mantle in an extensional intracontinental environment. This environment was an extensional proto-back-arc basin located on the passive continental margin of Alborz during Late Triassic-Early Jurassic time.