ارزيابي مدل هاي مختلف پهنه بندي شدت بروز خشك سالي در مقياس هاي مختلف زماني مطالعه موردي: استان سيستان و بلوچستان

The evaluating of drought zoning models in various time scales case study: Sistan and Balouchestan Province

خشك سالي به عنوان پديده اي آرام و خزنده با گسترش مكاني بالا، هر ساله خسارات بسيار زيادي را به بخش هاي مختلف اقتصادي كشور وارد م يسازد. بنابراين بايد پايش و پهنه بندي آن به عنوان يك اصل مهم در برنامه ريزي هاي كلان مورد توجه قرار گيرد. پايش خشك سالي ها با استفاده از شاخص 1981 ) در استان سيستان و - در يك دوره آماري 25 ساله ( 2005 (SPI) بارندگي استاندارد شده بلوچستان نشان داد كه در سال هاي اخير تكرار و تداوم اين پديده در همه نقاط استان افزايش و تا حدودي از شدت آن كاسته شده است. همچنين با توجه به نتايج اين شاخص، مشخص شد كه خشك سالي هاي به وقوع پيوسته در مناطق جنوبي و مركزي استان، از تداوم و شدت بيش تري نسبت به مناطق شمالي استان برخوردار است. در اين پژوهش نيز به جهت اهميت موضوع و براي كمك به برنامه ريزي دقيق تر، از روش هاي زمين آماري ب هعنوان يك ابزار براي پهنه بندي خشك سالي استفاده گرديد. بر اين اساس مدل هاي كرجينگ، عكس فاصله و منحني پوش مورد بررسي قرار گرفت. براي متوسط ،(RMSE) ارزيابي روش ها از تكنيك ارزيابي متقابل با معيارهاي ميانگين ريشه اي خطا بين داد ههاي ( R و ضريب همبستگي ( 2 (MAE) متوسط قدرمطلق خطاها ،(MBE) انحراف خطاها واقعي و تخميني استفاده شده است. نتايج كلي به دست آمده از رتبه بندي مجموع معيارهاي ذكر شده نشان مي دهد كه از بين سه روش مختلف درو نيابي، روش كريجينگ با تغيير نماي گوسي، كه داراي 0 و داراي بيش ترين همبستگي / 0- و 42 /0015 ،0/ به ترتيب 546 MAE و MBE ،RMSE مقادير =0/56) مي باشد به عنوان بهترين روش و مدل در منطقه بوده و پس از آن روش عكس فاصله با ( R2 توان 1 و 2 مناسب ترين روش ها براي درون يابي و در نهايت پهنه بندي شدت خشك سالي ها بوده است. با توجه با نتايج مطلوب روش كريجينگ، در نهايت نقشه هاي شدت خشك سالي در مقياس هاي زماني متفاوت براي استان مورد مطالعه تهيه شد.

Drought is a creeping natural hazard with large extent of occurrence, causes considerable damages to different economical parts of our country. Because of the vast impact of drought, it is essential to be monitored timely and spatially. Specifically, SPI was used as drought monitoring Index of Sistan and Balouchestan province of Iran, and for zoning proposes three models (Kriging, Spline and IDW) were employed. Results showed that during last 25 years period (1981-2005), occurrence of drought has been more frequent and also lasted longer than the early years. However, the severity of drought has been reduced. It can be seen that the duration and severity of drought is more in the southern and central area than in the northern parts of the province. Cross validation technique with R2, RMSE, MDE and MAE were analyzed to assess the zoning methods. Results of ranking these criteria’s summation showed that the Kriging with Gaussian variogram, with RMSE, MDE, MAE and R2 equal to 0.546, -0.0015, 0.42 and 0.56 (the maximum correlation), respectively, and the IDW with 1 and 2 power were the best methods for drought zoning. Finally, drought’s severity maps were generated, which are useful tools to take management decisions to solve the drought crisis problems.