تجلّي رستاخيز در پنج گنج نظامي‌

Manifestation of the Resurrection in Nezami’s Panj Gange

معاد در كنار توحيد و عمل صالح، پايه هاي فكري نظامي‌را تشكيل مي‌دهند. در تاريخ شعر فارسي، هر يك از شاعران به تناسب نگرش و جهان بيني خود، به گونه اي دنيا و جهان مادي عصر خود را شناخته و به توجيه آن در شعرهايشان پرداخته اند، اما ديد نظامي‌و نگرش و جهان بيني وي، درباره‌ي دنيا و آخرت، به طور كلي گسترده‌تر و كامل‌تر به نظر مي‌رسد. گسستن از دنيا و تلاش براي دستيابي به حيات اخرويِ سعادتمندانه، مغز كلام و شعر نظامي‌است. او هر جا كه از دنياي حاضر و اكنونِ آدمي‌سخن گفته، به آن دنيا و روز قيامت و مكافات هم اشارتي نموده است و همواره بازگشت آدمي‌ان به اصل و مبدا آفرينش و معاد جسماني آنها را متذكّر مي‌شود؛ در حقيقت، نظامي‌نه تنها واقعيّت هاي دنياي مادي را مي‌بيند و از نيك و بد آن سخن مي‌گويد، بلكه فراتر از آن، چشم به دنيايي برتر و افقي روشن‌تر دارد. در اين مقاله سعي شده است تا سيماي معاد در آثار نظامي‌و به ويژه مخزن الاسرار، بر اساس آيات قرآن و احاديث، تجزيه و تحليل گردد و ارتباط آن با مقولاتي چون دين، دنيا، مرگ، عدل و مغفرت تبيين شود.

Resurrection, alongside with monotheism and good deeds, shape Nezami’s basic thought. In the history of Persian poetry, each poet sees the world in a different way and, according to his ideology and word view, justifies it in his poetry. But Nezami’s attitude and views about this world and the afterlife seems more comprehensive and complete. Quitting the mundane world and trying to achieve prosperity in the world to come is the essence and the soul of Nezami’s poetry. Whenever Nezami speaks of the present world, the hereafter and the Day of Judgment is mentioned immediately after. Man’s return to the origin of creation and his physical resurrection are constant subjects of Nezami’s poetry. In fact, he not only sees the reality of the mundane world and speaks about its good and bad aspects, but he also looks forward to a superior world. This article is meant to analyze the concept of the Resurrection in Nezami’s works, especially in Makhzan-al Asrar which derives from Quranic verses and Hadiths. The relationship of the Resurrection with such topics as religion, the world, justice, and forgiveness will be clarified therewith