گزارشي از تاليف كتاب‌هاي مهدوي در حوزه علمي حلّه

A report of the writing of the books on Mahdism in Helle Seminary

اين نوشته در ادامه سلسله مقالات بررسي تاليفات در موضوع مهدويت، به بررسي تاليفات در دوره حوزه حلّه مي‌پردازد. شهر حلّه از آن زمان كه به دست سيف‌الدوله امير بني‌مزيد در سال‌هاي 439 تا 495 قمري بنيان‌گذارده شد، مركز شيعيان، فقيهان، دانش‌مندان و شاعران دل‌باخته شيعي بوده است. شهر بغداد در حمله هلاكوخان به عراق، به تصرّف مغولان درآمد و تاراج گرديد. در اين ميان، شهر حلّه با تدبير و حركت سنجيده علماي بيداردل و تدبيرگر، از هجوم وحشيانه مغولان در امان ماند و به دليل امنيّت حاكم بر شهر و حضور عالمان، فقيهان و دانش‌مندان پرآوازه، مركزيت علمي بغداد به حوزه حلّه سپرده شد و اين حوزه در طول قرن‌هاي ششم تا نهم قمري مركز حوزه‌هاي شيعه نام گرفت. تاليفات مهدويت در اين دوره كمتر از دوره‌هاي قبل و بعد بوده است؛ زيرا به رغم آن‌كه حاكيمت دولت‌هاي شيعي، آرامش و آزادي نسبي را براي شيعيان به ارمغان آورده بود، حكومت تازه‌ شيعه شده مغول‌ها، به تبليغ و ترويج مباني فكري، عقيدتي، فقهي و كلامي بسيار نيازمند بودند و شبهه‌هاي كلامي مجال را از عالمان براي پرداختن به مهدويت گرفته بود. از سويي، گسترش مدّعيان دروغين مهدويت و فرقه‌هاي آنان، پرداختن به مهدويت را در اين دوره بسيار ضروري مي‌نمود. در اين‌باره تنها هفده كتاب از شيعيان و 33 كتاب از علماي عامه اين دوره به يادگار مانده است.

This manuscript is investigating the writings in the era of Islamic Seminary of Helle in continuation of series of articles about Mahdism. Ever since its establishment by Seif-udduleh Emir Bani-Mazid between 439 and 495 of the Lunar calendar, [around 1000 A.D], the town of Helle has been a hub of enthusiastic Shiite Faqihs (Islamic scholars), intellectuals, and poets. When the city of Baghdad was invaded by Mongol Holaku-khan troops, the town of Helle remained safe from such atrocious Mongol expansion thanks to prudence and expediency of vigilant and prudent scholars or Ulama. The safety of the town mingled with presence of famous Faqihs and intellectuals helped transfer the heart of Shiite studies from Baghdad to Helle. This seminary became the core of Shiite seminaries during 11th to 14th century A.D. The writings about Mahdism have been less in this period than before and after, even though the reign of Shiite Governments provided relative peace, freedom and dialectical doubts (ambiguities) that fueled Shiite debates. The new conversion to Shiism among Mongol governments and the necessity for publicizing and promoting the religious jurisprudence as well as intellectual and belief principles denied opportunity from Shiite scholars to focus on Mahdism. Whereas the spread of fake claimants of Mahdism and their sects made such studies an imperative. Of these, only 17 books from Shiite and 33 from general religious scholars have remained until today.