مفهوم صبر در قرآن و دلالت‌هاي فلسفي و تربيتي آن

The Concept of Patience in Quran; Its Philosophical and Educational Implications

پژوهش حاضر قصد دارد به روشن‌سازي معاني گوناگون مفهوم صبر كه از مفاهيم بنيادي اخلاقي، تربيتي قرآن مجيد است، بپردازد و سپس دلالت‌هاي فلسفي و تربيتي آن را استنتاج كند. از اين‌رو، مسيله اصلي اين مطالعه چيستي مفهوم صبر در قرآن مجيد و دلالت‌هاي فلسفي و تربيتي آن است. با توجه به مسيله كلي فوق، سوال‌هاي پژوهش عبارت‌اند از: 1. صبر در قرآن، بر كدام معاني دلالت دارد؟ 2. دلالت‌هاي فلسفي مفهوم صبر كدامند؟ 3. دلالت‌هاي تربيتي مفهوم صبر كدامند؟ به منظور پاسخگويي به پرسش‌هاي بالا از روش تحليلي ? استنتاجي استفاده شده است. بنابراين، مطالعه حاضر در زمره مطالعات فلسفي و با رويكردهاي بنيادي محسوب مي‌شود. اين مطالعه نشان مي‌دهد كه مفهوم صبر در قرآن بر معاني متعددي مانند شكيبايي در هنگام مصيبت، پايداري در عبادت و اطاعت خداوند، استقامت در ترك گناه، سازگاري در مناسبات انساني، عجله نكردن در گفتار و كردار، شكيبايي در دستيابي به معرفت، شكيبايي در دستيابي به حقيقت و استقامت در راه حق دلالت دارد. از سوي ديگر، اين تحقيق نشان مي‌دهد كه به لحاظ فلسفي افزون بر حيطه ارزش‌شناسي، مفهوم صبر از دو جنبه انسان‌شناسي و معرفت‌شناسي نيز قابل بررسي است. به علاوه، استنتاج‌هاي تربيتي حكايت از آن دارند كه مفهوم صبر را بايد هم در اهداف آموزش و پرورش و هم در ديگر اجزاي برنامه درسي مورد توجه قرار داد. همچنين مفهوم صبر هم در آموزش و پرورش رسمي و هم غير رسمي كاربرد دارد.

This study is mainly to distinguish various meanings of patience in Quran, the word that connotes most fundamental moral and educational concepts in Quran. Then, it was also to infer its philosophical and educational implications. The key question of this study focused on the meaning of patience and its philosophical and educational implications. Research questions which this study dealt with are as follows: 1. What does patience refer to in Quran? 2. What are philosophical implications of this concept? 3. And what are educational implications of this concept? To find answer for these questions, an analytical-inferential method was used. Thus, based on this method, the present study is considered a philosophical one with fundamental approach. In one hand, findings confirmed that patience in Quran has a lot of meanings such as patience in misfortunes, avoiding hesitation in speech and performance, worshipping and obeying God, persistence in giving up sins and adjustment in mutual interactions and in the other hand, results showed that philosophically this concept can be scrutinized anthropologically and epistemologically and also it has axiological potentiality. Educational inferences suggested that this concept not only should be considered in educational objectives in general but also for the other elements of curriculum. Furthermore, it is applicable in formal and informal education, too.