جغرافياي تاريخي حِلّّه، بستر شكوفايي مدرسه حله در دوره ايلخاني

Historical Geography of Hilla, Flourishing Ground of Hilla School in Ilkhanid Period

در تحليل و بررسي فرايند شكل‌گيري پديده‌هاي تاريخي، جغرافياي تاريخي از حوزه‌هايي است كه تامل در آن ضروري مي‌نمايد. هدف اين مقاله با اتكا بر روش تاريخي، بررسي نقش جغرافياي تاريخي در شكوفايي و بالندگي مدرسه حلّه و تاثير آن در گسترش انديشه شيعي در اين دوره است. حله را اميران امامي مذهب بني‌مزيد در سده پنجم قمري ساختند. دُبَيس اول در حدود سال 419 قمري آن را در محلي آباد به نام جامعين، در غرب رود سورا (جامع جديد)، بنيان نهاد و صدقه بن منصور (501 - 478ق)، در سال 495 قمري آن را به مركز ايالتي به همين نام با اعمال و نواحي متعدد تبديل كرد. حله با موقعيت سوق‌الجيشي مناسب، به‌زودي از مراكز عمده تجارت و كشاورزي و تجمع ثروت در عراق شد. در سايه اين مزايا، علماي اديب و دانش پرور بني مزيد محفل ادبي معتبري در حله بنيان نهادند. تداوم اين روند در دوره سيطره خلفاي عباسي در حله، به‌ويژه عهد الناصرلدين‌الله، به اين شهر مركزيت ادبي و علمي بخشيد. در دوره ايلخاني تداوم اين مولفه‌ها و امينت پايدار (از ابتداي بني مزيد تا پايان عصر ايلخاني) و عنايت آنان به تشيع، شكل‌گيري حوزه علمي شيعي معتبري را در اين شهر در پي داشت كه حوزه‌هاي انديشه و جغرافياي تشيع را به ويژه در ايران از خود متاثر كرد

In analyzing the process of the forming of a historical phenomenon, the historical geography is important and should be taken into consideration. The aim of this article, based on the historical method of research, is to investigate the role of historical geography in the flourishing of the Hilla School and its effects on the expansion of Shi’a thought in this period. The city of Hilla was built by the Emami Omara of Bani Mazyd sect in the fifth century AH. Dobis I built the city in 419 AH in the rich district so called “Jameʹayn” located in the west bank of the Suru River. Changing the capital of state, Sadaqhat-bin- Mansour divided the region into multiple subdivisions. Hilla, with its highly strategic position, soon became the major center for commerce, agriculture and accumulation of wealth in Iraq. These unique advantages of Hilla encouraged some reputable scholars and literary men of Bani-Mazyd to establish an educated association in the city. During the Abbasid era, especially in Nasser-Ledinellah’s reign, Hilla became a flourishing center for literary and science. Emphasizing education and security development across the territory (from the beginning of Bani Mazyd to the end of Ilkhani age) Ilkhanid also paid special attention to the Shiʹa sect. These provided benefits gave Hilla credit as an excellent center of Shiʹa jurisprudence school. This strategic situation had a great impact on Shiʹa Iran not only ideologically, but also geographically.