نقش نورالدين زنگي در گسترش دانش پزشكي در تمدن اسلامي

The Role of Noureddin Zangi in Development of Medical Sciences

نورالدين محمود بن زنگي در شهرهاي مختلف قلمرو خود از جمله حلب و دمشق اقدام به تاسيس بيمارستان نمود و موقوفات قابل ملاحظه‌اي براي اداره آنها اختصاص داد كه مهم‌ترين آنها بيمارستان نوري دمشق بود. اين بيمارستان پس از نورالدين به حيات علمي خود ادامه داد و به مركزي براي آموزش پزشكي و انجام آزمايش‌هاي باليني براي دانشجويان پزشكي تبديل شد. از اين‌رو پزشكان مشهوري از نقاط مختلف جهان اسلام از جمله ايران، عراق، مصر و مغرب به اين بيمارستان روي آورده و ضمن طبابت و تدريس به تبادل تجربه پرداختند. نورالدين همچنين كتاب‌هاي طبي بسياري وقف اين بيمارستان كرد تا استادان پزشكي پس از انجام امور درماني در تالار مخصوص آن بيمارستان گرد آمده و براساس شيوه اقرا و مباحثه به بحث و گفتگو در موضوعات پزشكي پرداخته و آموخته‌هاي عملي خود را با مباحثه علمي تقويت نمايند. وي هم‌چنين در حلب نيز بيمارستاني ساخت و موقوفاتي بدان اختصاص داد. افزون بر اين تاسيس بيمارستان نوري دمشق، زمينه را براي ايجاد و راه‌اندازي نخستين مدرسه تخصصي و نظري در دانش پزشكي به نام «دخواريه» در شهر دمشق فراهم ساخت كه ابن ابي اصيبعه مولف كتاب عيون‌ الانبا في طبقات الاطبا و ابن نفيس كاشف گردش خون، از دانش‌آموختگان آن مدرسه و بيمارستان نوري بودند. اقدام نورالدين براي تاسيس بيمارستان و حمايت از دانش پزشكي، شمار ديگري از بزرگان دولت زنگي را تحت تاثير قرار داد و گروهي از آنان به تبعيّت از نورالدين بيمارستان‌هايي در ديگر شهرهاي عراق تاسيس كردند. ايجاد بيمارستاني در موصل توسط مجاهدالدين قايماز و تاسيس بيمارستاني در اربل به اهتمام مظفرالدين كوكبوري پسر زين‌الدين علي از آن جمله است. اين پژوهش بر آنست تا در گام نخست علل و عوامل توجه نورالدين زنگي به دانش پزشكي و اقدام براي تاسيس بيمارستان نوري در دمشق و حلب را به كمك منابع، مآخذ و پژوهش‌هاي نوين واكاوي نموده و در گام دوم آثار و پيامدهاي اين اقدام مهم را در گسترش دانش پزشكي در تمدن اسلامي تبيين نمايد. اين پژوهش براساس روش تاريخي و با استفاده از منابع و ابزارهاي كتابخانه‌اي سامان داده شده است.

Noureddin Mahmoud Ibn Zangi had established hospitals in different cities of his territory such as Aleppo and Damascus. He had done significant dedication to these hospitals; the most important one was Noori Hospital in Damascus. The Noori Hospital continued its scientific progression even after Noureddin and transformed into a medical training center for medical students to do clinical trials. Many famous physicians from across the Muslim world including Iran, Iraq, Egypt and from west joined there to practice medicine, exchange their medical knowledge with each other and train medical students. Noureddin also dedicated many medical books to this hospital so that physicians following to their medical practice could get together to read and discuss medical problems. Moreover, he established a hospital in Aleppo as well as Dekhvarieh medical school in Damascus. Ibn Abi Asibaae, the author of Oyoon al Anbaa Fee Tabakat al Atebaa (the book of wisdom in doctorʹs level) and Ibn Nafis, who discovered the blood circulation graduated from this school and trained in Noori Hospital. Noureddinʹs support to establish hospitals, affected a number of eminent of Zangi govern ment. As the result they established hospitals in other cities of Iraq such as in Mosul by Mojahed Aldin Ghaimaz and in Erbil by Mozafaredin Kokivari Ibn Zeinedin. The aim of this paper is to study the causes that Noureddin Zangi paid attention to medical knowledge and established hospitals and also we analyze the effects and consequences of expanding medical knowledge in Islamic civilization. This study is accomplished using the resources and tools at Samanʹs Library.