بررسي تاثير نوع حقوق عرفي بهره برداران بر وضعيت و توليد مرتع (مطالعه موردي: مراتع ييلاقي دماوند شهرستان آمل)

Assessment the effect of type common right of ranchers on range condition and production (Case study: Damavand Summer Rangeland in Amol County)

در اين تحقيق با مقايسه سه شيوه بهره برداري مشاعي، شورايي و افرازي، تاثير نوع حقوق عرفي بهره برداران بر وضعيت و توليد علوفه سامان هاي عرفي مراتع ييلاقي دماوند شهرستان آمل مورد ارزيابي شده است تا بر اساس آن بتوان مناسب ترين شيوه بهره برداري را براي حفظ پايداري بوم‌شناسي معرفي كرد. در اين راستا 15 سامان عرفي در سه شيوه بهره برداري انتخاب شد و با توجه به اهداف و فرضيه‌هاي تحقيق، 88 پرسشنامه از طريق مصاحبه مستقيم با بهره برداران در منطقه تكميل شد. وضعيت مراتع در سامان هاي عرفي با استفاده از روش چهار فاكتوري و ميزان توليد با روش قطع و توزين اندازه گيري شد. آزمون‌هاي كاي‌اسكور و تجزيه واريانس به‌ترتيب نشان داد كه حقوق عرفي بهره‌برداران بر وضعيت مرتع و همچنين توليد علوفه مراتع اثر معني داري داشته‌اند و شيوه بهره برداري افرازي داراي بهترين وضعيت و توليد علوفه در سامان هاي عرفي منطقه است. همچنين، نتايج ضريب همبستگي اسپيرمن نشان داد بين تعداد بهره برداران و تعداد دام موجود در هر سامان عرفي با وضعيت و توليد مرتع رابطه منفي و معني داري در سطح يك درصد درصد وجود دارد. اختلاف معني‌دار بين تعداد دام مجاز و تعداد دام موجود بهره برداران نشان داد كه نوع حقوق عرفي بر ميزان رقابت در افزايش تعداد دام و استفاده بيشتر از توان بوم‌شناسي مراتع موثر است. براي حفظ پايداري بوم‌شناسي و تعادل اجتماعي در مراتعي كه بهره برداري در آنها به صورت گروهي است، مي توان با خريد حقوق عرفي بهره برداران خرده پا نسبت به كاهش تعداد دام و بهره‌بردار اقدام كرد و فشار بر مراتع را كاهش داد.

This research is trying to compare three methods of utilization. Collective, Private and council.In order to assess the influence of common right of ranchers on rangeland condition and forage production, this study carried out in Damavand Summer Rangeland in Amol County. The aim is to find the best method of utilization based on ecological sustainability. 15 ranches were selected according to the method of utilization. 88 questions via direct interviews were completed. Range conditions were measured using four-factor method and forage production was estimated by clip and weigh in method. The findings indicate that three methods of utilization significantly influenced rangeland condition and forage production. Here private property significantly showed the best condition and forage production. Also Spearman correlation test showed that between the number of ranchers and number of livestock in each range with condition and forage production is negatively related at 99%. Results showed that type common right of ranchers increase the competition for having more livestock and consequently more utilization of the ecological potential rangeland. For maintaining the ecological sustainability and social equilibrium in rangeland, it is recommended to purchase the common right of small ranchers to reduce the number of livestock and ranchers.