نگاهي به ويژگي‏هاي اعرابي كتاب اعراب‏القرآن نحاس و املا ما مَنَّ به الرَّحْمن عكبري (بررسي موردي)

A Case Study of the Characteristics

يكي از دانش‏هايي كه با قرآن كريم ارتباطي تنگاتنگ دارد، علم نحو است؛ زيرا هر‏چند خود از قرآن برخاسته است، عامل اصلي براي درك مفاهيم و تفسير آن محسوب مي‏شود. از‏ميان شاخه‏هاي اين علم، اعراب قرآن از جايگاهي ويژه برخوردار است؛ چون اگر نحو را ستون استوار دانش‏هاي قرآني بدانيم، اعراب قرآن خلاصه آن به‏شمار مي‏رود؛ به همين دليل، از زمان‏هاي گذشته تاكنون، بزرگ‏ترين عالمان در اين عرصه گام نهاده و با خلق آثاري جاودان، هر‏يك به سهم خود در‏جهت حفظ زبان اين كتاب آسماني كوشيده‏اند. تحقيق درباره اعراب قرآن و عالمان برجسته اين حوزه بيانگر آن است كه نحاس و عكبري از بزرگ‏ترين عالماني هستند كه در كتاب‏هاي تفسير و نحو، به نظر‏هايشان تكيه شده است؛ بنابراين، در اين مقاله، كتاب‏هاي اعرابي ايشان، يعني اعراب‏القرآن نحاس و املا ما منّ به الرحمن عكبري را معرفي و روش تاليف آن‏دو را بررسي مي‏كنيم و محتواي آنها را نيز به‏صورت موردي با يكديگر مقايسه مي‏كنيم. با توجه به اينكه عكبري دو قرن پس‏از نحاس مي‏زيسته است، اين دو كتاب با‏وجود شباهت‏هاي فراوان، مثل بررسي اعراب قرآن از اوّل و به‏ترتيب سوره‏ها، تفاوت‏هايي هم با يكديگر دارند. در اين پژوهش، نمونه‏هايي از اين تفاوت‏ها را در سه حوزه اعراب، قرايت و شواهد نشان خواهيم داد.

One of the knowledges which has a close relationship with Quran is Nahv (grammar) knowledge. Although it has originated from Quran, it is a main factor for discovering and interpreting it. Among categories of this knowledge, phonology of Quran (I’rab) has its special place. That is, if Nahv is considered as the pillar of Quranic knowledge, I’rab will be its abridgment. That is why many scholars have researched this area and have attempted to preserve the language of this scripture through creating valuable works in this field. Studies on I’rab of Quran and prominent scholars in this field show that Nahhas and Okbari are among the greatest scholars whose theories are distinguished in interpretation and Nahv books. Therefore, the present study is to introduce Nahhas’s ‘Iʹrab al-Quran’ and Okbari’s ‘Emla’o ma Manna behe al-Rahman’ and to consider their writing method. It also compares their content with each other. Since Okbari lived two centuries after Nahhas, these two books have some differences besides their several similarities such as studying I’rab of Quran from the beginning and based on the sequences of the Surahs. In this research, samples of differences in three areas of I’rab, reading and verification are provided.