توصيفي از گفتار دانش‌‏آموزان پايه اول ابتدايي در نظريه نقش‏گراي نظام‏‏مند هليدي: فرانقش متني

A Description of First Grade Primary Students’ Speech within Halliday’s Systemic Functional Grammar : Textual Metafunction

مقاله حاضر كوششي است براي توصيف گفتار كودكان شش‏ساله، فارسي‏زبان و تهراني در‏قالب نظريه نقش‏گراي نظام‏‏مند هليدي و متيسن (2004) كه از‏منظر فرانقش متني اين نظريه انجام شده است. ضرورت و اهميت چنين پژوهشي از آن جهت است كه با‏وجود اهميت مطالعه گونه گفتاري در بررسي‏هاي زباني، پژوهش‏هاي توصيفي درباره زبان فارسي و به‏ويژه گونه گفتاري اين زبان و در‏حوزه گفتار كودكان، بسيار اندك‌اند. داده‏‏‌‏هاي مطالعه‏شده در اين رساله، مشتمل بر بيش‏از 4200 بند خبري ساده و مركب است. اين داده‏‏‌‏هاي گفتاري متعلق به كودكان، از پژوهشي انجام‏شده در سال‏هاي 1380 تا 1384 با‏نام بررسي واژگان پايه در كودكان ايراني استخراج و تهيه شده و از‏طريق بيان چهارده داستان مصوّر (آزمون توليدي) از‏سوي بيست كودك فارسي‌زبان جديدالورود به پايه اول دبستان در شهر تهران (شامل ده دختر و ده پسر انتخاب‏شده به‏طور تصادفي) به‏دست آمده‏‏اند. هر داستان با سه يا چهار تصوير رنگي و گويا نمايش داده شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‏دهد كه: الف) نود درصد از بندهاي گونه گفتاري زبان فارسي در كودكان، ساده و ده درصد ديگر، مركب‌اند؛ ب) ميزان بروز آغاز‏گرهاي تجربي نشان‏دار در گونه گفتاري زبان فارسي در كودكان، هجده درصد است؛ ج) حذف ضمير فاعلي در گونه گفتاري كودكان، تمايلي غالب، بي‏نشان و حدود 55 درصد است؛ د) در گونه گفتاري كودكان، ميزان كاربرد آغاز‏گرهاي مركب/ چندگانه، سي درصد است؛ ه) در توالي‏‏هاي آغاز‏گرهاي مركب/ چندگانه در گونه گفتاري زبان فارسي در كودكان، اين سلسله مراتب مشاهده شده است: متني- تجربي (98 درصد) < بينافردي- تجربي (5/1 درصد) < متني- بنيافردي- تجربي (1 درصد)؛ و) آغاز‏گر متني در 98 درصد از آغاز‏گرهاي مركب/ چندگانه به‏كار رفته است؛ ز) فراوان‏ترين آغاز‏گر متني، كلمه «بعد» و گونه‏‏هايش و پس‏از آن، كلمه «ديگر» و گونه‏‏هايش بوده است؛ ح) در بندهاي پيرو، آغاز‏گر متني بيشتر «كه» است و پس‏از آن، «تا» بسيار كمتر به‏كار رفته است؛ ط) در گونه گفتاري كودكان، كاربرد آغاز‏گر بينافردي در آغاز‏گرهاي مركب/ چندگانه تنها دو درصد است.

This paper is an attempt to describe the speech of six year-old children within the Systemic Functional Grammar framework (Halliday & Matthiessen, 2004) based on the textual metafunction theory. This kind of study is of importance since despite the significance of studying the Persian language, specifically spoken Persian in childrenʹs speech area, the number of such studies is limited. The data of the present research includes more than 4200 simple and compound clauses. This spoken data for children was extracted from a research conducted between 1380-1384 entitled as “The Study of Iranian Children’s Core Vocabulary” and was obtained from twenty new-entrants-to-primary-school Persian children in Tehran (including randomly selected ten girls and ten boys). Every story was illustrated by three or four colored and communicative pictures. The main results of this research show that: a) The simple clauses made 90 percent of the childrenʹs speech, and compound clauses made only 10 percent of them. b) The occurrence rate of marked experiential theme in the speech of children was 18 percent. c) Subject pronoun deletion was a dominant, unmarked intent and its rate is about 55 percent. d) In the spoken language of children, the rate of using compound/multiple themes is 30 percent. e) The below hierarchy was observed in sequences of compound/multiple themes in spoken language of Persian children: textual-experiential (98%) > interpersonal-experiential (1/5%) > Textual-interpersonal-experiential (0/5%) f) The textual themes have been used in 98% of the compound/multiple themes. g) The most frequent textual themes were /ba’ad/ and its varieties and after that /digar/ and its varieties. h) The most frequent textual themes in the subordinate clauses were /ke/ and after that /ta/ which was used in a lower frequency. i) In the speech of children, the occurrence of interpersonal themes was only two percent amongst compound/multiple themes.