توصيف هوازدگي و سست شدگي در گرانيتوييد زاهدان از ديدگاه مهندسي سنگ

Weathering and weakness of Zahedan granitoids: a rock engineering point of view

مطالعات هوازدگي سنگ هاي گرانيتوييدي زاهدان مربوط به يك منطقه ي بياباني خشك تا نيمه خشك مي باشد. اين سنگ هاي گرانيتي عمدتاً بدون پوشش رسوبات كواترنري، مستقيماً در معرض اقليم گرم و خشك منطقه قرار گرفته‌اند. خصوصيات اقليمي منطقه ي جنوب شرق ايران، نقش عمده اي در ميزان تخريب و فرسايش سنگ ها و ايجاد ساخت هاي مورفولوژيكي ايفا مي كنند. مطالعه‌ي مقاطع ميكروسكوپي بافت گرانولار به‌همراه كاني هاي بيوتيت شكل دار، كوارتز به ميزان فراوان و پلاژيوكلازهاي زوناسيون دار را نشان مي‌دهند. دايك ها و استوك هاي تزريق شده، يكي از ويژگي هاي اين سنگ ها مي باشند. در اثر تماس مواد نفوذي با سنگ ميزبان، بيشتر آن ها به هورنفلس تبديل شده اند. شيست هاي سبز گسترش زيادي دارند و به عنوان سنگ ميزبان، مرز هم شيب دارند. بررسي هاي سنگ‌شناسي و فرآيندهاي شيميايي و مكانيكي هوازدگي، طيف كاملي از انواع هوازدگي را نشان مي دهند، يعني از پوسته ي هوازده ي غالباً شكننده و بي رنگ شده ي صخره ي سنگ تا تجزيه و فروپاشي كامل سنگ، كه در اثر فرسودگي هيدروترمالي، در جا به خاك تبديل شده‌اند. يكي ديگر از ويژگي هاي آن، وجود انكلاو، با رنگ تيره و بافت ريزدانه در سنگ مي باشد. انكلاوها در مقطع ميكروسكوپي بافت گرانوپرفيري تا ميكروگرانولار دارند. بيوتيت در آن ها فراوان است. قسمتي از توده‌ي گرانيتوييدي زاهدان تحت تاثير فرسايش بادي قرار دارد. براثر خروج زينوليت‌ها از توده ي گرانيتي، حفرات متعدد گرد و كرات توخالي در سنگ ايجاد مي گردد و بدين ترتيب به آن نماي كارستي و شكل هايي كاواك مانند مي بخشد. هوازدگي بيومكانيكي به صورت رشد ريشه هاي گياهان در درون درزه ها و ترك هاي ايجاد شده در توده ي نفوذي باعث تخريب بيشتر سنگ مي شود. فعاليت گوه مانند يا شكافندگي ريشه ي گياهان، به‌عنوان هوازدگي مكانيكي تشريح مي شود. فرسايش پوسته پيازي نوع ديگري از فرسايش فيزيكي است كه در سنگ‌ها ديده مي‌شود. بسياري از درزه هاي موجود در گرانيت به صورت ثانويه با كوارتز پر شده اند.

The Zahedan granitoids, which pertain to an arid to semiarid region, have been studied. Those granite rocks without a cover of Quaternary sediments are exposed directly to dry and warm climate. The characteristic conditions of southeas-tern Iran perform a major role in the amount of rock demolition and weathering and in the formation of special mor-phologic forms. Samples have been taken from the granite massive. Hand samples and microscopic thin sections show that they have relatively medium grain size and are of bright color. The major minerals are well-formed biotite, abun-dant quartz and zonal plagioclase. Dykes and stock intrusion are the main characteristics of these rocks. Due to the contact with intrusions and granitoids, most of the host rocks have been changed into hornfels and schists. The green schists are contact concordant and as host rocks have an excessive spread. All stages of weathering processes, i.e. physi-cal, chemical and down to soil building, can be observed here. Another specific feature is the existence of dark and fine- grained enclaves in rocks. The rocks show signs of granoporphyrit-microgranular structures in microscopic thin sec-tions. There is plentiful biotite in rocks. Part of the Zahedan granite is under the influence of wind erosion. Xenolith discharge from the granite massive causes the creation of manifold spin holes in rocks. In this way it bestows to rocks a karstic facade and cavernous forms. The biomechanical weathering, as growth of tree roots in joints and cracks of gra-nite, expedites the demolition of rocks. The splitter activity of wild pistachio tree roots, like a wedge, has been attributed to mechanical weathering. Another kind of physical erosion is the stone surface exfoliation, known as exfoliation domes. The released pressure on the stone surface creates fractures followed by the erosion of rock and formation of numerous blocks. Most of the available joints in granite are subsequently filled with quartz. Key words: Dykes, erosion, exfoliation, granular texture, southeast Iran.