تعميم حكم به استناد كشف علت از ديدگاه امام خميني

Universalization of Commandment by Discovering the Reason in the View of Imam Khomeini

يكي از مباحث مهم در علم فقه و اصول، مسيله راه‌هاي تعدي از نصوص شرعي است كه به موازات آن، بحث راه‌هاي كشف علت نيز مطرح مي‌شود. به نظر مي‌رسد كه اين مسيله هنوز جايگاه شايسته خود را در فقه شيعه، به دست نياورده است. نوع فقهاي شيعه براي تعدي حكم از مورد نص، علاوه بر استفاده از قياس منصوص‌العله و قياس اولويت، به تنقيح مناط، الغا خصوصيت و مناسبت حكم و موضوع، استناد مي‌كنند. در مقابل، قياس، استحسان و مصالح مرسله، مستند اهل سنت براي انجام اين كار است. تنقيح مناط خود به دو نوع تقسيم مي‌شود: تنقيح مناط قطعي و تنقيح مناط ظني. هرجا فقها به تنقيح استناد مي‌كنند، مرادشان تنقيح مناط قطعي است و اساساً تنقيح مناط ظني را قياس باطل، به شمار مي‌آورند. اما آيا واقعا همه موارد تمسك فقها به تنقيح مناط، قطع‌آور است. در اين صورت، چرا در برخي موارد، يك فقيه دليلي را تنقيح مناط دانسته و بدان استناد كرده، ولي فقيه ديگر آن را قياس باطل و مردود شمرده است؟ نظر به ابهام‌هايي كه در تعاريف اين اصطلاحات وجود دارد و نيز به علت وجود شبهاتي در مصاديق تنقيح مناط و الغا خصوصيت و تشكيك در قطعي بودن آنها، به نظر مي‌رسد مطالعه موارد تعميم حكم توسط فقها براي درك بهتر مقصود آنان مي‌تواند گام موثري باشد. در اين تحقيق، تلاش شده است تا نمونه‌هايي از تعميم حكم در آثار امام خميني; به منظور آشنايي بيش‌تر با انديشه‌هاي فقهي ايشان مورد بحث قرار گيرد

One of the important discussions in Islamic Fiqh and Usul (jurisprudence), is the issue of going farther verified religious text (Nass), as well as the ways of discovering the reason of a commandment. It seems that this subject has not yet reached its proper place in Shi’i Fiqh. While Imami jurists use some methods to go farther the commandment of the Nass, including one named “discovering the basis of commandment” or Tanghihe manaat, Sunni jurists apply different ones to reach the same goal. Considering the vague definitions of these concepts, studying some cases of universalization of commandment by jurists, would be helpful to understand what they exactly meant. In this essay we try to discuss some examples in the works of Imam Khomeini, getting more familiar with his opinions in Fiqh