نظام حقوق و تكاليف در روابط اجتماعي از ديدگاه اسلام بر اساس رساله‏الحقوق و نامه امام سجّاد (ع)

The Order of Rights and Duties in Social Relations in the View of Islam on the Basis of Imam Sajjadʹʹs Risalat al-Hoquq (Treatise on Rights)

انسان موجودي اجتماعي است. زندگي در اجتماع و روابط اجتماعي به تزاحم منافع و اراده‏هاي افراد منجر مي‏شود. براي حل اين مسيله، به يك نظام جامعي نياز است كه حقوق و تكاليف افراد را در رفتار و ارتباط با ديگران مشخص كند. اسلام نيز در باب مسيله حقوق و تكاليف اجتماعي، نظري خاص دارد. يكي از شيواترين و جامع ترين عبارات در اين باب، مربوط به كلام امام سجّاد عليه‏السلام در رساله الحقوق و نامه ايشان به برخي شيعيان است. پژوهش حاضر با توجه به كلام آن امام، سعي دارد نظامي از حقوق و تكاليف در روابط اجتماعي معرفي كند كه راهگشاي ما در كشف ديدگاه اسلام باشد. در اين پژوهش از روش اسنادي و تحليل متن دو روايت استفاده شده است. براساس يافته‏هاي اين تحقيق بايد گفت كه بين حق و تكليف رابطه همبستگي وجود ندارد، همچنين امامت و تدبير، سپس رعيت بودن و بعد خون و خويشاوندي به ترتيب مهم‏ترين حق‏ها هستند و ساير حقوق در مراتب پايين‏تر قرار دارند.

Man is a social being and social life and social relations make individualsʹ interests compete with their wills. To solve this problem, we need a comprehensive system which determines individualsʹ rights and duties concerning their conduct and relations with other. Islam offers a particular view on social rights and duties. Imam Sajjadʹs Risalat al- Hoquq (treatise on rights) addressed to a number of Shiʹahs represents one of the most eloquent and comprehensive models of principles on social rights and duties. Taking into account Imam Sajjad’s words in this regard, the present paper tries to offer a system of individualsʹ rights and duties concerning social relations which can contribute to understanding the view of Islam in this respect.