ميزان رعايت اصول علمي اخلاق در پژوهش در پايان نامه‌هاي فارغ التحصيلان دانشكده دندان‌پزشكي دانشگاه آزاد اسلامي خوراسگان، 1388-83

Observance of national ethics codes of medical research in undergraduate doctoral dissertations in the Faculty of Dentistry, Islamic Azad University, Khorasgan Branch in 2004-2009

چكيده مقدمه: تا سال‌هاي اخير، رعايت كدهاي اخلاقي در تحقيقات دندان‌پزشكي كمتر مورد توجه قرار گرفته است، اين مطالعه با هدف بررسي ميزان رعايت اخلاق پژوهش در پايان نامه‌هاي دانشكده دندان‌پزشكي دانشگاه آزاد اسلامي خوراسگان كه بين سال‌هاي 1383 تا 1388 نگاشته شده بود، بر پايه كدهاي اخلاقي مورد قبول در ايران انجام شد. مواد وروش‌ها: اين مطالعه توصيفي تحليلي از نوع مقطعي بوده و بر روي 200 پايان نامه صورت گرفت كليه پايان نامه‌هاي دانشكده بين سال‌هاي 83 تا 88 با كدهاي ملي اخلاق در پژوهش‌هاي پزشكي توسط دو محقق مورد مطابقت قرار گرفت و اطلاعات به دست آمده در فرم‌هاي جمع آوري اطلاعات وارد گرديد و سپس با استفاده از روش‌هاي آماري توصيفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: كل پايان نامه‌ها به دو گروه انساني و آزمايشگاهي تقسيم شدند. در تمامي200 پايان نامه از نظر محرمانه بودن اطلاعات و انطباق با موازين ديني و فرهنگي و احتمال وجود عارضه جدي براي آزمودني‌ها، اصول علمي اخلاق در پژوهش رعايت شده بودند. در 89 پايان نامه انساني، فرم رضايت نامه از شركت كنندگان اخذ نگرديده بود. در 83 درصد فقط بصورت شفاهي از شركت كنندگان رضايت گرفته شده بود. شركت كنندگان تنها در 14 طرح ( 7/15درصد) از اختيار خروج از مطالعه در هر زمان آگاهي داشتند. در پايان نامه‌هاي آزمايشگاهي (111 مورد)، در 47 درصد موارد كليه كدهاي اخلاق در پژوهش رعايت شده بود. نتيجه‌گيري: رعايت هر شانزده كد اخلاقي در پايان نامه‌هاي انساني مد نظر نويسندگان قرار نگرفته بود. در تحقيقات آزمايشگاهي نزديك به نيمي از تحقيقات تمامي كدهاي اخلاقي (5 كد) مورد نظر را رعايت كرده بودند. اين مسيله ممكن است به علت واجد اهميت نبودن درج ملاحظات اخلاق در پژوهش عليرغم رعايت آن از سوي محققين به طور منظم در پايان نامه هاو عدم وجود كميته اي مستقل و اختصاصي براي نظارت بر اين امر باشد. كليد واژه‌ها: كدهاي اخلاقي، رضايت نامه آگاهانه، كارآزمايي باليني، مطالعه آزمايشگاهي.

Abstract Introduction: Observance of ethical codes in dental research has received little attention. This research aims to evaluate observance of national research ethics codes in research proceedings of doctoral dissertations in the Faculty of Dentistry, Islamic Azad University, Khorasgan Branch in 2004-2009. Materials and Methods: This descriptive-analytical research was conducted on 200 doctoral dissertations. National ethics codes in medical research were evaluated by two researchers. Data was recorded in specially designed forms and analyzed by descriptive statistical tests. Result: In all the dissertations – human and non-human research studies – all the ethics codes in relation to confidentiality of data, conformity with cultural and religious principles, and the possibility of side effects for the subjects, had been observed. In relation to human studies 89 dissertations lacked informed written consent forms, with oral consent taken in 83% of cases. In only 14 cases (15.7%) of the participants were aware of their right to exclude themselves whenever they wished. In laboratory research dissertations (111 cases) in only 47% of cases all the ethics codes had been observed. Conclusion: All the sixteen medical ethics codes in human research had not been observed in any of the research protocols; in laboratory research, almost half of the protocols had observed scientific ethics principles (5 codes), which might be attributed to a lack of importance of registration of ethics codes in research protocols despite the fact that researchers usually observe them in dissertation protocols. Key words: Clinical trial, Codes of Ethics, Informed consent, Laboratory research.