الگوي رسوبگذاري و فرسايش در دماغه آبشكن هاي واقع در سيلاب دشت رودخانه

Erosion and Sedimentation Pattern at the Spur Dikes Endings on the Floodplains

منابع طبيعي از جمله جنگل، مرتع، خاك، آب و روي هم رفته عناصر اكوسيستم ها به عنوان بستر حيات طبيعي و اقتصادي هر كشور به شمار مي آيند و به دليل اين كه رودخانه ها نيز يكي از اجزا منابع آبي محسوب مي شوند، حفاظت و بهره برداري بهينه از آنها و همچنين حراست از بستر و حريم آنها ضروري است. رودخانه در ضمن حركت خود باعث فرسايش بستر و كناره ها مي‌شود. بدين منظور يكي از سازه هاي جلوگيري از آبشستگي كناره ها، آب شكن مي باشد كه وظيفه ي اصلي اين سازه ها حفاظت از كناره هاي رودخانه است. طول آب شكن از پارامترهاي مهم در كنترل آب شستگي و محافظت از كناره است و پايداري آب شكن در اثر آب شستگي هنگام برخورد جريان به ويژه نوك آبشكن داراي اهميتي فراوان است. با توجه به اين كه سيلابدشت در شرايط عادي خشك بوده و در مواقع سيلابي مستغرق است، رسوبگذاري و فرسايش آن نيز در اندركنش با كانال اصلي داراي اهميت مي باشد. بدين منظور براي بررسي رفتار آب شكن و اثر شكل دماغه آن با مدل سازي فيزيكي؛ از سه شكل آب شكن در سيلابدشت و با طول هاي 10 و 20 سانتي متر؛ در يك سمت كانال مركب؛ طراحي و آزمايش شد. نتايج نشانگر آن است كه در يك دبي ثابت؛ آبشستگي در دماغه مستطيلي نسبت به آبشستگي دماغه دايره اي شكل 26 درصد بيشتر است. همچنين افزايش 8 درصدي دبي در كانال مركب، ميزان بيشينه ي عمق آبشستگي 5/17تا 23 درصد در دبي ها وطول هاي گوناگون آبشكن افزايش مي يابد.

Soil erosion and its associated impacts, is one of the most important of todayʹs environmental problems because, agricultural land is seriously degraded. Erosion is the removal of solids in the natural environment. Water is the most important erosion agent and erodes most commonly as running water in streams and rivers. Also when flow speed in rivers is halted, the river deposits its sediments and may cause some problems. In rivers with flood plain, the erosion happens when the flow contact strongly to bank of river. To prevent these, spur dikes have been widely used to protect eroding stream banks and causing sedimentation to change the flow direction away from river banks to the river center. However, much is yet to be researched about the influence and effects of spur dikes during large amount of flow (floods). For these reasons some experimental tests are designed to predict the behavior and influence of length and shape of spur dikes. In this paper the result of scour at spur dikes ending, which are installed in floodplain in a series as single side of flood plain with the length of 10 and 20 centimeters of spur dikes. The scour and sedimentation pattern and also maximum scouring at the end of spur dikes are measured and the experimental results are analyzed and discussed.