رابطه «لذت و سعادت» از ديدگاه اپيكور و صدرالمتالهين

The Relation between "Enjoyment and Felicity" from the Perspective of Epicuruse and Mulla-Sadra

لذت، از اساسي ترين انگيزه هاي رفتار در آدمي است و از طرفي سعادت، به‌عنوان غايت اخلاق تلقي مي‌گردد. رابطه «لذت» با «سعادت» يكي از مباحث بنيادين در فلسفه اخلاق است. اين مقاله به بررسي تطبيقي ديدگاه‌هاي دو متفكر با گرايش‌هاي مختلف (اپيكور، «لذت‌گرا» و ملاصدرا به عنوان نماينده فلسفه اسلامي) در اين رابطه مي‌پردازد. از ديدگاه اپيكور Epicuruse)) سعادت، عين لذت است؛ اما مراد وي از «لذت» تنها لذت‌هاي حسي يا عياشي نيست. مقصود وي از لذت، «فقدان رنج» است، و راه وصول به سعادت را تعديل اميال و دوري از لذت‌هاي غيرضروري همچون تجمل‌پرستي و قدرت‌طلبي مي‌دانست؛ زيرا اين اميال و خواسته‌ها، بيشتر سرچشمه رنج‌اند تا منبع شادماني. طبق نظريه اخلاقي ملاصدرا_ كه ديدگاهي ديني فلسفي است_ سعادت حقيقي در تقرب به ذات الهي است. وي، برخلاف اپيكور، انسان را موجودي تك‌ساحتي نمي‌بيند، بلكه علاوه بر جسم، براي انسان روح و روان نيز قايل است كه داراي لذاتي متناسب با خود است و در سايه قرب الهي، انسان به بهترين و عميق ترين لذات روحي و معنوي دست مي‌يابد. راه رسيدن به اين سعادت در دوگام است: اول، تهذيب نفس و پاك‌كردن روح از رذايل و دوم، تلاش در كسب معرفت و شناخت خداوند. نتيجه حاصل از اين پژوهش دو مطلب است: نخست، عدم كفايت توان و دانش متعارف بشر در تشخيص سعادت حقيقي انسان و دوم، اينكه سعادت حقيقي همراه است با نايل‌شدن به اوج لذت كه آن‌هم بر محور قرب الهي دور مي‌زند.

The Relation between "Enjoyment and Felicity" from the Perspective of Epicuruse and Mulla-Sadra Vali Geibi Enjoyment is one of the main motivations of human in his deeds; on the other hand, felicity is the goal of morality. The relation between ʹenjoymentʹ and ʹfelicityʹ is one of the decisive discussions of the philosophy of ethics. This article will present a comparative study between the theories of two scholars with different inclinations (the hedonist Epicuruse and Mulla-Sadra as the representative of Islamic philosophy) in this subject. Epicuruse believes felicity is identical with enjoyment; but ʹenjoymentʹ for him is not just sensual enjoyments or dissipation rather it is ʹlack of miseryʹ; and he believes the path to felicity is moderating the tendencies and avoiding unnecessary enjoyments such as luxury and domineering because these tendencies and likes are more the origin of misery rather than happiness. According to the ethical theory of Mulla-Sadra – which is a religious-philosophical theory – the real felicity may be achieved through getting close to Godʹs essence. Unlike Epicuruse, he does not see human one-dimensional rather he believes human has a soul in addition to his body; this soul has its corresponding enjoyments as well and the highest and deepest enjoyments of humanʹs soul may be achieved through getting close to God. The path to this felicity has two steps: first purification and refinement of the carnal soul from vices and second trying to achieve knowledge of God. The result of this research is two points: first the normal potentiality and knowledge of human is not enough for recognition of the real felicity and second the real felicity is together with experiencing the maximum enjoyment which is due to getting close to God. Key expressions: enjoyment, felicity, faith, philosophy of ethics, Epicuruse, Mulla-Sadra.