سنجش تطبيقي مسيله وجود ذهني از ديدگاه ابن‏سينا و فخر رازي

Mental Existence; A Comparative Study of Ibn Sina and Fakhr Razi

بي‏گمان مسيله وجود ذهني از مسايل پردامنه و بحث‏انگيزي است كه ذهن انبوهي از فيلسوفان را به خود مشغول كرده است. تلاش‏هاي بي‏ثمر شكاكان و سوفسطاييان در طول تاريخ، اهميت افزون اين مسيله را كه سويه معرفت‏شناختي بحث علم را نيز رقم مي‏زند، نمايان‏تر مي‏سازد. فيلسوفاني چون ابن‏سينا و فخر رازي كه از طلايه‏داران بحث در اين موضوع بوده‏اند، مجالي فراخ را جهت واكاوي مسيله فراهم آورده‏اند؛ اما از آنجايي كه گاه كوشش فراوان ابن‏سينا در پرداخت مسيله وجود ذهني مورد ترديد واقع مي‏شود و يا به فيلسوفي چون فخر رازي نسبت انكار وجود ذهني داده مي‏شود. از اين‏رو، اين پژوهش بر آن است تا هم تلاش گسترده ابن‏سينا را در اين باب ارج نهد و هم ناروايي نسبت انكار به رازي را فاش سازد. اين امر مهم از رهگذر تبيين ماهيت و اثبات وجود ذهني از ديدگاه فيلسوفان يادشده و كشف قناع اضطراب از كلمات فخر رازي، به همراه سنجش تطبيقي ميان دو ديدگاه دست‏يافتني‏تر شده است.

Mental existence is one of the hot issues in philosophy. Agnosticists and Sophists have tried, unsuccessfully, to deny it, and it has added to its import as well as its epistemological direction. Such philosophers as Ibn Sina and Fakhr Razi are among avant-gardes to deal with this issue, and paved the way for more discussion in this regard. Surprisingly, Ibn Sina’s efforts have sometimes been neglected, and Fakhr Razi is thought to have rejected this idea. The authors want to show the inaccuracy of such claims, and to prove otherwise. They do this through interpreting different passages in the two philosophers’ works, some of which suffer from ambiguity, along with explaining the nature of mental existence and arguments for their existence. Moreover, a comparison between the two seems helpful in this regard.