ويژگيهاي بصري روزنامههاي دوره قاجار در گذار از چاپ سنگي به چاپ سربي

Visual Features of Newspapers of the Qajar Era in Transition from Lithography to Typography

در اين مقاله، به بررسي ويژگيهاي بصري روزنامههاي قاجار و تطبيق اين ويژگيها در دو دوره چاپ سنگي و سربي پرداخته شده است تا از اين طريق، بتوان به تاثيرگذاري نوع چاپ در گرافيك اين آثار پي برد. در اين راستا، با بررسي نمونه‌هاي موجود در كتابخانه ملي و مركز دايره‌المعارف، تعداد 60 عنوان از روزنامههاي عصر قاجار، با معيار مدت زمان انتشار و همچنين نزديكي با معيارهاي مقبول امروزي در گرافيك مطبوعاتي، مطالعه شده است. تحليل محتوا، روش مورد نظر در اين پژوهش براي گرفتن نتايج معتبر و تكرارپذير از طرح‌هاي منتخب مي‌باشد. روش تحقيق به صورت طرح پرسشنامه به روش تحليل محتوا، شامل بررسيهاي مختلف از زواياي چگونگي محتوا، ساختار، تصوير، نوشتار، جدول، خط‌كشي، راستا و بافت بوده‌است. معيار ترتيب اين عنوان‌ها، با توجه به عنوان مقاله (بررسي ويژگي‌هاي بصري...) شكل گرفته است و اهميت اين موارد، از آن روست كه شناخت آن‌ها، شكل دهنده و پايه و اساس گرافيك مطبوعاتي امروز بوده است. استنتاج دادههاي پرسشنامه، از طريق ماتريس بوده است. در آخر، علاوه بر شناخت مستند ويژگي‌هاي بصري اولين روزنامه‌ها در ايران، اين نتيجه حاصل شد كه نوع چاپ (سنگي و سربي) در گرافيك روزنامهها تاثيرگذار بوده است. جايگزين‌شدن دستگاه چاپ سربي به جاي امكانات چاپ سنگي، باعث شد تا كم‌تر شاهد حضور عناصر زيبايي و تزييني، طراحي حروف خلاقانه در تيتر، متن و سرلوحه، استفاده از نوشته در جهات مختلف و كاربرد تصوير باشيم. ولي در عين حال با طرح‌بندي مستحكمتر، قانونمندتر و فضاي تنفس بهتر نسبت به نمونههاي سنگي مواجه هستيم.

This paper studies the visual features of newspapers of the Qajar Era and compares these features in two periods i.e. lithography and typography in order to understand the impact of the type of printing on the graphics of these works. In this regard, after reviewing the samples available in the National Library and the Encyclopedia Centre, 60 newspapers of the Qajar Era were chosen based on criteria such as duration of publication and also proximity to today indicators in graphics of the press. Content analysis method was employed in this research in order to achieve reliable and repeatable results from selected plans. For this purpose, a questionnaire was designed to study different aspects of the newspapers such as: content, structure, images, writings, tables, lineation, direction and texture. The questionnaire data were analyzed using matrixes. Finally, in addition to authorized recognition of early newspapers in Iran, it was concluded that the type of printing (lithography – typography) was effective in the graphics of the newspapers. After substituting typography machines for lithography facilities, we observe less aesthetic and decorative elements; creative letter designs in titles, texts and epigraphs; texts written in different directions; and images. However, typography prints have better established and more regulated layouts in comparison to lithographs.