پايش و ارزيابي پديده ي خشك سالي و مقايسه نسبي شدت و خسارات ناشي از بروز اين پديده با توجه به مقياس زماني كمبود بارندگي «مطالعه موردي: استان خراسان»

Monitoring Drought Phenomena and Relative Comparion of Severity and Effects of it’s Occurrence based on Precipitation Deficit Time Scale

خشك سالي به عنوان يكي از مهم ترين بلاياي طبيعي و يك پديده ناگوار اقليمي كه به طور مستقيم جوامع را از طريق تغييرات در دسترسي به منابع آب تحت تاثير قرار مي‌دهد، هزينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي زيادي را به همراه داشته و خساراتي كه به آن نسبت داده مي‌شود به صورت غيرمنتظره‌اي افزايش مي دهد. با توجه به خسارت فوق‌العاده وسيع و زيانبار اين پديده و به جهت تغيير رويه از مديريت بحران به مديريت ريسك، در اين پژوهش از شاخص بارندگي استاندارد شده «SPI» براي بررسي روند تغييرات و پايش انواع خشك سالي‌ها در منطقه خراسان بزرگ (رضوي، شمالي و جنوبي) استفاده شد. نتايج پايش براي تعيين شدت و مقايسه نسبي خسارات خشك سالي، تعيين نسبت اعتبارات مالي و اولويت پرداخت اعتبارات در بخش هاي كشاورزي و منابع آب استفاده شد. بررسي روند تغييرات خشكسالي در طول سال و در بين مناطق مختلف استان، روند كاملاً متفاوتي را نشان داد، حتي روند تغييرات بروز خشكسالي در بازه‌هاي زماني مختلف (انواع خشكسالي) براي يك منطقه مشخص، نيز متفاوت بود. بررسي نتايج پايش و تعيين شدت نسبي خشكسالي براي شش ماه اول سال 2002 ميلادي نشان داد كه بيشترين شدت وقوع انواع خشكسالي‌ها با شدت نسبي معادل 47 متعلق به شهرستان گناباد بوده كه 9/12 درصد نسبي اعتبارات را با اولويت اول دريافت و شهرستان بجنورد با كمترين شدت نسبي خشكسالي معادل 4، آخرين اولويت پرداخت اعتبار، به ميزان نسبي 1/1 درصد از مجموع كل اعتبارات استان را به خود اختصاص داده است.

Drought as one the most important natural disasters directly affects the societies by water availability variations. It imposes a lot of economic, social and environmental costs and it’s effects are increasing, unexpectedly. According to this phenomena extraordinary effects and changing the approach of crisis managing to risk management. We use standardized precipitation index(SPI) for monitoring different kinds of drought in great khorasan region. The results were applied for severity determination, relative comparing effects of drought, determining the credit ratio and the credit paying preferences in agricultural and water resources sectors. The results showed that the trend for drought variations are different during the months of year in the study regions. Additionally, the trend of SPI variations were different in various time scales for the same region. Considering the results of drought severity for the first six-month of 2002 show that the most severity of different droughts have been occurred in Gonabad with relative severity of 47. Therefore, this event requires 12.9% of credits relatively, with first order of preferences. Whereas, Bojnord city is with the least relative severity drought of 4, and the last credit paying preference, has relatively received 1.1% of province total credits.