اثر زراعت مستمر روي خصوصيات جذب فسفر در برخي از خاك‌هاي آهكي شمال‌غرب كشور

جذب فسفر در خاك‌ها فرايند كليدي است كه قابليت استفاده فسفر براي گياهان زراعي را كنترل مي‌كند. مشخصات جذب فسفر و ارتباط آن‌ها با خصوصيات خاك در 21 جفت نمونه خاك متعلق به 5 زيرگروه Vertic Calcixerepts، Typic Endoaquepts،Typic Haploxerepts، Typic Calcixerepts و Vertic Endoaquepts تعيين شد. هم‌دماهاي جذب فسفر پس از تعيين، بر داده‌هاي جذب برازش و سپس پارامترهاي معادلات لانگموير و فروندليچ برآورد شدند. هر دو معادله خصوصيات جذب را به‌خوبي توصيف كردند لكن معادله فروندليچ (97/0=R2) در همه خا‌ك‌ها بهتر از لانگموير (88/0=R2) توانست خصوصيات جذب را توصيف كند. ميزان فسفر كل در خاك‌هاي زراعي از 1000 تا 1398 با ميانگين 1272 ميلي‌گرم بر كيلو‌گرم و در خاك‌هاي غير‌زراعي از 1011 تا 1394 با ميانگين 1248 ميلي‌گرم بر كيلوگرم متغير بود. زراعت مستمر باعث افزايش قابل توجهي در ميزان فسفر قابل جذب (Olsen-P) در برخي از خاك‌هاي زراعي مورد مطالعه شد. دامنه تغييرات حداكثر جذب فسفر (b) در خاك‌هاي زراعي و غير‌زراعي به‌ترتيب از 230-152 و 220-171 ميلي‌گرم در كيلو‌گرم بود. نتايج نشان داد كه غلظت تعادلي فسفر (EPC) در همه خاك‌هاي زراعي مورد مطالعه به جز خاك‌هاي زراعي متعلق به زير گروه Typic Haploxerepts كمتر از 4/0 ميلي‌گرم بر ليتر بود. مقدار فسفر جذب شده در غلظت تعادلي فسفر 4/0 ميلي‌گرم بر ليتر در خاك‌هاي زراعي و غير‌زراعي به‌ترتيب از 36 تا 75 و 21 تا 52 ميلي‌گرم بر كيلوگرم متغير بود. در اثر زراعت مستمر مقدار فسفر جذب شده در اكثر همه زير‌گروه‌ها افزايش يافت كه احتمالاً بيانگر عدم مديريت صحيح مصرف كودهاي فسفاته در طول زراعت باشد كه باعث تخليه خاك از فسفر و در نتيجه افزايش جذب فسفر در اين خاك‌ها شده است.

Phosphorus (P) sorption in soils is a key process governing the availability of P to crops. P sorption characteristics and their relationship to soil properties were determined in twenty-one paired surface soil samples (21 cultivated and 21 adjacent virgin soils) belonging to five soil types: Typic Calcixerepts, Typic Haploxerepts, Typic Endoaquepts, Vertic Endoaquepts, and Vertic Calcixerepts from sugar beet growing areas located in the north-west of Iran. After determining P adsorption isotherms, adsorption data was fitted to Langmuir and Freundlich equations to derive adsorption parameters. In comparison with Langmuir equation (R2 =0.82), Freundlich model provided a better description of P adsorption isothems (R2 =0.97) in both cultivated and adjacent virgin soils. Total P ranged from 1000 to 1398 and 1011 to 1394 mg kg-1, respectively. Continuous cultivation resulted in a considerable increase in available P (Olsen P) in cultivated soils. The amount sorbed P differed among soil types. The results showed that in all soils types except Typic Haploxerepts, equilibrium solution P concentration (EPC) was almost lower than the requirement for most crops ( < 0.4 mg L-1). The amount of sorbed P at 0.4 mg L-1 EPC ranged from 36 to 75 and 21 to 52 mg kg-1 for cultivated and adjacent virgin soils, repectively. The maximum P adsorption (b) ranged from 152 to and 171 to 220 mg /kg for cultivated and adjacent virgin soils, respectively. Maximum P adsorption (b) ranged from 152 to 230 and 171 to 220 mg kg-1 for cultivated and adjacent virgin soils, respectively. The amount of sorbed P increased in most studied soil subgroups as a result of cultivation indicating improper management of P fertilizer application which resulted in the depletion of P from soils and an increase in P soption.