توزيع مكاني فلورايد در آب هاي زيرزميني و خاك بخشي از اراضي دشت اراك

فلورايد يكي از عناصر غذايي كم مصرف ضروري براي انسان و حيوانات است و غلظت آن در آب آبياري به عنوان يكي از شاخص‌هاي كيفيت آب مطرح است. هدف از اين پژوهش بررسي توزيع مكاني فلورايد در آب هاي زيرزميني و خاك بخشي از اراضي دشت اراك است. به اين منظور به‌ترتيب تعداد 87 و 92 نمونه آب چاه در دو فصل پاييز 1386 و اواخر بهار 1387 و 30 نمونه خاك از همان موقعيت چاه ها برداشت گرديد. ميزان فلورايد محلول در آب هاي زيرزميني و نمونه هاي خاك در اطراف شهر اراك به وسيله الكترود انتخاب‌گر يوني (ISE) اندازه گيري شد. ميانگين غلظت فلورايد در آب منطقه مورد مطالعه در دو فصل پاييز و اواخر بهار به ترتيب 3/0 و 06/0 ميلي گرم در ليتر بود. اين مقادير در محدوده مجاز براي مصارف آبياري بوده ولي براي مصارف آب آشاميدني داراي كمبود مي باشد. به‌طور كلي، نقشه هاي پراكنش مكاني فلورايد در آب زيرزميني و منحني هاي ايزوپيزومتر نشان دادكه ميزان فلورايد با تمركز خطوط جريان آب زيرزميني افزايش يافته است. همچنين غلظت فلورايد در روستاها و نقاطي كه براي پمپاژ مناسب تر است بيشتر مي باشد. ميانگين غلظت فلورايد محلول در نمونه هاي خاك 2/4 و حداكثر 5/26 ميلي گرم بر كيلوگرم است. بيشترين غلظت فلورايد محلول در خاك هاي حوالي كارخانجات آلومينيوم سازي و مراكز صنعتي حومه مي باشد. اين مقادير تفاوت معني داري در سطح 1 درصد با غلظت فلورايد محلول نمونه هاي خاك اراضي كشاورزي و باير دارد. ميزان فلورايد محلول در خاك با ميزان آهك همبستگي منفي و باpH همبستگي مثبت و معني دار در سطح 1 درصد دارد.

Fluoride (F-) is an essential element for human and some animals. The fluoride concentration in irrigation water is an important index for water quality. The objective of the present study was to determine spatial variability of fluoride in groundwater and soils of some areas in Arak plain. Therefore, during two seasons, autumn (2007) and the end of spring (2008), 87 and 92 water samples were collected from the wells, in the study area, respectively. Furthermore thirty soil samples were taken from the same positions. Fluoride concentrations in groundwater and soil samples around Arak city was measured by Ion Selective Electrode (ISE) method. The results show that the average fluoride of water samples during two seasons ranged from 0.3 to 0.06 mg/L which is below the standard level (1.5). These values were suitable for irrigation. Generally, spatial distribution in groundwater and isopiezometry maps indicated that fluoride increased where groundwater flow lines were centralized. Besides, fluoride concentration has increased in the rural zones and discharge areas. Average concentration of fluoride in agricultural and industrial areas were 1.5 and 7.5 mg/Kg respectively. Maximum concentration of fluoride belonged to industrial areas with 26.5 mg/Kg showing significant difference in 1 % scale in comparison with agricultural zone. There was negative correlation between fluoride with lime values and positive correlation with pH.