ارزيابي عملكرد تعدادي از شبكه‌هاي آبياري جهان با استفاده ازشيوه مقايسه‌اي وتحليل داده‌كاوي

اين تحقيق با هدف ارزيابي عملكرد 18 شبكه آبياري از 10 كشور جهان با استفاده از شيوه مقايسه‌اي و تحليل داده‌كاوي انجام گرديد. بدين منظور عملكرد شبكه‌هاي آبياري دز، سفيد‌رود، تجن و وشمگير از ايران با 14 شبكه آبياري از 9 كشور جهان مورد مقايسه قرار گرفت. در بررسي‌ها از 13 شاخص ارزيابي در زمينه عملكرد بهره‌برداري و راندمان توليد استفاده شد. شيوه خوشه‌بندي k-means در تحليل شاخص‌ها و داده‌كاوي ارتباط مابين آن‌ها به‌كار گرفته شد. با محاسبه مقادير كمّي شاخص‌ها و انجام فرايند خوشه‌بندي، هفت خوشه مجزا از شبكه‌هاي آبياري تشكيل و ارزيابي گرديد. بررسي خوشه‌ها نشان داد كه هم‌خوشه بودن شبكه‌هاي بدون پوشش كانال‌هاي انتقال آب و شبكه‌هاي داراي100 درصد پوشش بتني كانال‌هاي اصلي و 50 درصد پوشش بتني كانال‌هاي فرعي مي‌تواند به دليل استفاده از آب برگشتي زهكش‌ها در شبكه مودا باشد. به تعبير ديگر پوشش‌دار نمودن كانال‌هاي انتقال و تجهيز شبكه‌هاي آبياري به سيستم استفاده از آب برگشتي شرايط دستيابي به عملكرد تحويل آب مطلوب اين سامانه‌ها را فراهم مي‌نمايد. نتايج بيان‌گر آن است كه تسطيح اراضي به‌عنوان يكي از برنامه‌هاي به‌سازي، نقش قابل توجهي در ارتقاي سطح راندمان توليد شبكه‌هاي آبياري ايفا مي‌نمايد. در اين زمينه افزايش توليد 5/1 تا 2 تن در هكتار در شبكه‌هاي بني امير مراكش و آفيس دونيگركشور مالي به دليل اجراي برنامه تسطيح اراضي تجربه گرديده است. ارزيابي نشان داد كه وجود انجمن‌هاي فعال بهره‌برداران آب در شبكه‌هاي آبياري به‌عنوان عامل ديگري در بهبود راندمآن‌هاي مديريتي است. در اين زمينه مي‌توان مطلوب بودن شاخص‌هاي اقتصادي شبكه وشمگير علي‌رغم وجود هزينه‌هاي نگهداري و بهره‌برداري بالا به دليل اتمام عمر مفيد سد و اجزاي آن را تنها در نتيجه وجود تعاوني‌ها و تشكل‌هاي آب‌بران و مديريت 70 درصد از اراضي شبكه توسط آن‌ها جستجو نمود. عدم وجود اين تشكل‌ها در شبكه دز، باعث افزايش مقدار شاخص نسبت تامين آب آبياري سالانه به 08/3 گرديده است. اين در حالي است كه اين شاخص‌ها در شبكه آفيس دو نيگر با بهره‌مندي از انجمن‌هاي فعال مصرف‌كنندگان آب 12/0بوده است. نتايج نشان داد كه كاربرد تركيبي شيوه تحليل مقايسه‌اي و خوشه‌بندي از قابليت مطلوبي در ارزيابي عملكرد شبكه‌هاي آبياري برخوردار مي‌باشد.

The objective of the present study is to assess the performance of 18 irrigation districts from ten countries in the world using the Benchmarking method and data mining analysis (cluster analysis). Irrigation networks of Dez, Sefidrood, Tajan and Voshmgir from Iran have been compared with 14 irrigation districts from nine other countries. The k- means algorithm was used to analyze the performance indicators, thereby enabling irrigation districts to be classified into seven statistically homogeneous groups. The results showed that the irrigation districts without any canal coverage and irrigation districts with 100% of concrete coverage in the main canal and 50% in the secondary canals may be classified into a homogeneous group due to drainage water recycling system. In other words, canal coverage and drainage water recycling may prepare an appropriate water delivery condition. Land-leveling plays an important role to improve yield production in the irrigation districts. Increasing 1.5 to 2 t ha-1 in yield production for Bani amir district of Morocco and Office du niger of Mali due to the implementation of land-leveling has been experimented. The evaluation indicated that water user association (WUA) is another factor to improve the management process of the irrigation districts. The economic indicators in Voshmgir area have a high value because of the WUAs and managing around 70% of the irrigated areas by them. Lack of these organizations in the Dez irrigation district, increased the amount of annual relative irrigation supply indicator to 3.08. This indicator in Office du niger district with the WUAs is just 0.12. Benchmarking and data analysis techniques are powerful tools to evaluate efficiency in irrigation districts.